Kompania norvegjeze “Frupor” shfaq interes për të ndërtuar një fermë të madhe në Komunën Topojë të Fierit. Investimi kapte shifrën e 22 milionë eurove ndërsa do të punësoheshin mbi 1300 persona. Pavarësisht planit të detajuar të investimeve, norvegjezët u eleminuan pas 7 vitesh zvarritje nga një kompani e cila nuk publikoi asnjë projekt. Dyshime të forta ngrihen për mënyrën sesi u zhvilluan procedurat konkuruese. Kompania fituese përbëhet nga një administrator nga Bangladeshi, i cili rezulton të ketë shtetësi shqiptare, pavarësisht se vendin tonë e ka vizituar vetëm dy herë dhe ka qëndruar për pak ditë. Nga ana tjetër, Ministria e Bujqësisë refuzon të japë shpjegime.
Nga Endrit Habilaj dhe Leonard Bakillari
Kalvari i zvarritjes së kompanisë norvegjeze “Farm Albania”, degë e prestigjozes “Frupor” fillon që në vitin 2008. Asokohe një delegacion shqiptar në përbërje të të cilit ishin edhe drejtues të Bashkisë Fier vizituan një fermë bujqësore të “Frupor” në Portugali. Qëllimi ishte për të parë modelin që do të implementohej në Shqipëri, më saktësisht në Komunën Topojë të qytetit të Fierit. Vizitat pasuan me kërkesën e parë më 11.02.2010 ndaj Ministrisë së Bujqësisë që në atë kohë drejtohej nga Genc Rulin. Në kërkesë shfaqej interesi për të marrë me koncesion tokë me sipërfaqe 1000-2000 hektar, duke u mbështetur te projekti i lançuar nga qeveria e djathtë “Shqipëria 1 euro”.
“Në fillim ka pasur një dëshirë të mirë të politikanëve shqiptarë për ta mbështetur projektin. Nuk e kam kuptuar dhe lexuar se cilat janë arsyet me të cilën burokratët shqiptarë startojnë me shumë pozitivitet po humbasin interesin deri sa tërhiqen nga mbështetja e këtyre projekteve që janë projekte madhore për zhvillimin e bujqësisë.”- shprehet përfaqësuesi i Kompanisë “Farm Albania”, Bujar Zhuri.
Pas një muaji, Ministria e Bujqësisë kthen përgjigje zyrtare. Sipas saj, toka ishte në pronësi të Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave (AKKP), ndërsa u kërkua edhe një plan investimi se për çfarë do të përdorej konkretisht kjo tokë. Të njëjtin qëndrim mbajti edhe ministri i Bujqësisë, Genc Ruli, në një takim që zhvilloi me investitorët norvegjezë rreth 3 muaj më vonë. Një ditë pas takimit me ministrin Ruli, të mbajtur më 03.06.2010, investitorët norvegjezë u pritën edhe nga ish-kryeministri Sali Berisha, i cili i shprehu mbështetjen maksimale të qeverisë për investimin në fjalë. 10 muaj më vonë “Farm Albania” kishte gati projektin për ndërtimin e fermës moderne duke nisur që nga studimi i tokës e deri te prezantimi i produkteve që do të prodhoheshin për eksport në vendet e Bashkimit Europian.
Por Ministria e Bujqësisë nxjerr një tjetër pengesë, atë të verifikimit të sipërfaqes së tokës. Edhe pse kishin kaluar rreth 3 vite, Ministria e Bujqësisë po ecte me ritme shumë të ngadalta për të përfunduar proceduarat. Në fillim të vitit 2012, “Farm Albania” dorëzon edhe studim fizibilitetin teknik dhe financiar për zhvillimin e një ferme me sipërfaqe 1000 hektar. Studimet dhe analizat u bënë në laboratoret më të mira të Norvegjisë. Gjatë kësaj kohe, kryetari i ri i Komunës Topojë, Arben Voja, i cili kishte pak muaj që ishte zgjedhur, u njoh me investitorët norvegjezë dhe projektin ambicioz për ndërtimin e fermës.
Shoqata e Gazetarëve për Drejtësi udhëtoi për në Komunën Topojë për t’u njohur me tokat ku do të ngrihej ferma si dhe kontaktuar kryekomunarin. “Me marrjen e mandatit si kryetar i Komunës Topojë në qershor të vitit 2011, menjëherë ka pasur takime me palën norvegjeze që është e interesuar për zhvillimin e një projekti agrobujqësor në komunën tonë, në rreth 1300 hektar tokë bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore të mëparshme. Investimi konsistonte në ngritjen e një ferme bujqësore për prodhime bujqësore, kryesisht perime për eksport. Ndikimi që do të sillte projekti do ishte edhe më i gjerë në ekonomi”, shprehet për investigim.al, Arben Voja, kryetar i Komunës Topojë.
Investitorët norvegjezë të “Farm Albania” vijuan të prisnin edhe për disa muaj me radhë deri në dërgimin e një MEMO më 04.09.2012 ndaj kryeministrit të asaj kohe Sali Berisha, ku kërkonin përshpejtim të procedurave duke kapërcyer pengesat ligjore. Përgjigja mbërriti menjëherë në dyert e norvegjezëve, por me një rikthim në pikënisje. Ministria e Bujqësisë përsëriti të njëjtin qëndrim të dy viteve më parë se tokat ishin në administrim të AKKP. E sikur të mos mjaftonte zvarritja, më 14.03.2013 ndryshuan edhe rregullat e “lojës”. Ministria e Bujqësisë i kërkoi norvegjezëve që të hiqnin dorë nga marrja e tokës me koncesion dhe të aplikonin për ta marrë me qira. Investitorët norvegjezë nuk u dorëzuan edhe kësaj here, duke kërkuar 2 muaj më vonë këtë sipërfaqe toke dhe me qira. Por Ministria e Bujqësisë duke qenë në fund të ndërrimit të pushtetit nuk kthehu asnjëherë përgjigje.
Me ardhjen e qeverisë së majtë në pushtet, në muajin gusht 2013 z. Ilir Meta, ende pa u zgjedhur Kryetar i Kuvendit viziton fermën bujqësore “Frupor” në Portugali. Në muajin nëntor 2013, investitorët norvegjezë priten nga ministri i ri i Bujqësisë, Edmond Panariti, i cili pasi u vu në dijeni të projektit disa miliona eurosh, kërkoi rinisjen nga e para të procedurave duke u kthyer në pikën “zero”. Megjithatë gjatë kësaj kohe disa procedura filluan të ecnin me ritme të shpejta. Fillimisht e gjithë toka kaloi nga AKKP në pronësi të Ministrisë së Bujqësisë, ndërsa investitorëve norvegjezë iu premtua se toka do t’u jepej me koncesion “Shqipëria 1 euro” dhe jo me qira.
Por nuk kaluan as 3 muaj, më 24.02.2014 investitorëve norvegjezë iu komunikua se është ndryshuar strategjia dhe se toka duhej marrë me qira. Gjatë kësaj kohe, më 11.03.2014 norvegjezët zhvilluan takimin e radhës me ministrin e Bujqësisë, Edmond Panariti, ku dhe panë nga afër terrenin në Topojë të Fierit. Pas shqyrtimit, u arrit konkluzioni se në Ministrinë e Bujqësisë nuk ishte paraqitur kurrë më parë ndonjë projekt i përmasave të tilla me destinacion eksportin në treg shitje të ngritur që do të ishte model për bujqësinë tonë.
Ndërkohë një “Dejavu” u regjistrua për invesitorët norvegjezë, pasi për çudi një ditë pas takimit me Panaritin ata u pritën në Kryeministri edhe nga vetë kreu i qeverisë Edi Rama. E njëjta situatë ishte përsëritur më parë edhe me ish-kryeministrin Berisha. Përgjatë takimit me kryeministrin Rama, u sigurua mbështetja maksimale nga qeveria, pasi ky projekt ishte model për bujqësinë. Një burim pranë Ministrisë së Bujqësisë, i tha investigim.al se kreu i qeverisë Edi Rama ka qenë i informuar për çdo hap të procedurave duke angazhuar edhe personelin e Kryeministrisë. Kështu dukej se interesimi i qeverisë “Rama” ishte i lartë, pasi edhe takimet ishin intesive. Në takimin e tretë me ministrin Panariti, ky i fundit deklaroi se institucioni i tij do të niste edhe njëherë studimin e plotë të tokës, ndërsa kërkoi nga investitorët norvegjezë që të depozitonin një kërkesë për marrjen e tokës me qira.
Investitorët e “Farm Albania” duke tentuar për të kursyer kohë ofruan edhe asistencë financiare për Ministrinë e Bujqësisë për studimin e tokës, por kjo u refuzua. Pavarësisht kësaj, “Farm Albania” përpiloi edhe njëherë dosjen e plotë bashkë me kërkesën për marrjen e tokës me qira. Shoqata e Gazetarëve për Drejtësi disponon edhe një kopje të kërkesës së marrjes së tokës me qira, e cila mban datën 30.10.2014, ditë në të cilën janë dorëzuar të gjitha dokumentet e nevojshme që kishte kërkuar Ministria e Bujqësisë.
Më 17.01.2015 Ministria e Bujqësisë hapi procedurat për dhënien e tokës bujqësore me qira prej 1146 hektar në Komunën Topojë, Qarku Fier. Njoftimi u publikua në gazetën “Sot” dhe thirrja do të ishte e hapur deri në datën 17 shkurt 2015, ora 10:00. Pikërisht më 17 janar dhe fiks në orën e përcaktuar 10:00, investitorët norvegjezë të “Farm Albania” ndodheshin në sallën e hapjes së ofertave për të prezantuar projektin. Por me një vendim të dyshimtë, investitorët norvegjezë, të cilët ishin të vetmit në sallën e ofertave, njoftohen për një shtyrje të orarit të hapjes së ofertave për në orën 14:00, për shkak të mungesës së njërit prej anëtarëve të Bordit të Qiradhënies së Tokave Bujqësore. Një zyrtar i lartë i Ministrisë së Bujqësisë në kushte anonimiteti shprehet për investigim.al se kjo lloj praktike e ndjekur nga institucioni ku dhe ai bën pjesë është shkelje flagrante e ligjit. Sipas zyrtarit të lartë, nëse do të shtyhej afati, atëherë kjo duhej të bëhej me njoftim zyrtar në gazetë, duke ndjekur procedurën e njëjtë me atë të shpalljes së hapjes së ofertave.
I kontaktuar nga investigim.al për të sqaruar nëse ka shkelje apo jo në procedurat e ndjekura, avokati Eduard Mullaraj sqaron problematikën e vërejtur. “Është një shkelje e hapur ligjore, është një diskriminim që i bëhet të interesuarit i cili ka shfaqur interes për këtë koncesion dhe ndërmjet komisionit të përpunimit që duhet ta trajtonte këtë çështje e cila duhet të dilte me një vendim të arsyetuar se përse e ndryshon datën ose orën e shqyrtimit të ofertave koncesionare,” thotë avokati Eduard Mullaraj.
Por ndryshimi i orarit dhe përbërja e anëtarëve të komisionit të vlerësimit nuk u regjistruan në një procesverbal siç e kërkon procedura e rregullt duke shprehur kështu mangësi serioziteti ndaj miliona euro investime. Pavarësisht kësaj, investitorët norvegjezë të “Farm Albania”, insistuan të presin deri në orë 14:00 për të marrë pjesë në procedurën e konkurrimit. Në orën 14:00, hyn në garë befasisht një kompani e cila nuk ishte prezantuar asnjëherë dhe që shfaq interes për të njëjtën parcel toke që kërkonin të merrnin me qira investitorët norvegjezë. Për çudi, kjo kompani e cila quhej “Agri Product Europe”, me administrator një hollandez Servatius Petrus Gerardus Huibers dhe ortak një shtetas nga Bangladeshi Mohammad Karim del fituese pa prezantuar asnjë projekt konkret në momentin e vlerësimit të ofertave.
Zyrtari i lartë i Ministrisë së Bujqësisë, në mënyrë konfidenciale shprehet se projekti i prezantuar nga kompania fituese “Agri Product Europe” nuk është firmosur nga asnjë prej antarëve të Bordit të Qiradhënies së Tokave Bujqësore, duke krijuar kështu mundësi për ndërrimin e dokumenteve në të ardhmen. Zyrtari i Ministrisë thotë se në dokumente mund të mos ketë pasur asnjë projekt dhe për këtë është shmangur në mënyrë flagrante hedhja e firmës nga 6 antarët e bordit, mes tyre edhe një i dërguar nga kryeministri Edi Rama për të ndjekur procesin në fjalë.
Investigim.al pyeti edhe kryetarin e Komunës Topojë, Arben Voja, lidhur me interesin e kompanive të tjera për këtë parcelë toke prej 1200 hektarësh. “Më përpara se të dilte në skenë si fituese e këtij ankandi, unë nuk kam pasur asnjëherë kontakt me përfaqësues të kompanisë ‘Agri Product Europe’. Nuk kanë ardhur për të më thënë se duan të investojnë këtu. Pasi u bë ankandi, atëherë jam njohur që është edhe kjo kompani e interesuar për këto toka dhe fillimisht kemi marrë informacionin sikur ata donin të bënin blegtori në këto toka, por ende sot e kësaj dite unë nuk kam pasur asnjë kontakt me investitorët”, shprehet kryetari i Komunës Topojë, Arben Voja.
Shoqata e Gazetarëve për Drejtësi nisi të investigonte për kompaninë në fjalë për të vërtetuar seriozitetin e investimeve dhe nëse ka shkelje në procedurat e fitimit të këtij konkurrimi. Fillimisht kontaktoi me anë të telefonit me një përfaqësues të “Agri Product Europe”. Gjatë komunikimit përfaqësuesi u shpreh: “Administratorët e kësaj kompanie ndodhen për pushime, nuk vijnë tani. Gjithë gushtin nuk do të jenë në Shqipëri. Ata janë investitorë seriozë. Kanë projekt, por këtë duhet tia merrni Ministrisë së Bujqësisë”.
Duke u kthyer te investimet në tokën tashmë të fituar nga “Agri Product Europe”, rezulton se këta investitorë të dyshimtë nuk janë prezantuar asnjëherë në Topojë të Fierit, qoftë edhe për të parë parcelat që ata kanë marrë me qira. “Projektin e “Agri Product Europe” e kemi parë, bëhet fjalë për ndërtimin e një sere kërpudhash por që deri tani ka mbetur aty. Numrin nuk e kam në shifra por sipërfaqja e serës ishte rreth 1700 metra katrorë ndërkohë që kjo kompani po merr 1200 hektar. Nuk e di se çfarë kanë ata ndërmend, do ecin me këtë parashikim apo do ndryshojnë destinacion”, shprehet kryetari i Komunës Topojë, Arben Voja.
Shoqata e Gazetarëve për Drejtësi u përpoq disa herë të kontaktonte me ministrin e Bujqësisë Edmond Panariti nëse kompania fituese kishte një projekt por edhe për të shprehur qëndrimin institucional për këtë çështje. Përgjigja e ministrit ishte e shkurtër dhe pa detaje: “Pasi pyeta, çështjes së cilës ju i referoheni është në Gjykatë. Kini durim dhe prisni vendimet e gjykatës.”
Aktualisht “Farm Albania” ka depozituar një padi në Gjykatën Administrative, ku kërkon pavlefshmërinë e shpalljes fituese të kompanisë “Agri Product Europe”. Në seancat e zhvilluara deri tani kanë munguar përfaqësuesit e Ministrisë së Bujqësisë, të cilët nuk kanë dhënë ende një shpjegim për çështjen, pavarësisht interestimit të vazhdueshëm të investigim.al.
“Do të shkojmë deri në Strazburg. Këtë do ta bëjmë si model. Ne donim të ndërtonim një fermë model dhe nëse nuk e bëmë këtë investim model për shqipërinë dhe për shqiptarët, do të bëjmë një model në Gjykatën e Strazburgut, jam i vendosur për këtë.” – shprehet Buajr Zhuri, përfaqësuesi i Kompanisë “Farm Albania”.
Për këtë çështje, sipas z. Zhuri janë informuar Ambasada Amerikane, ambasadat Skandinave, dhe Ambasada Gjermane./Investigim.al
