Agjencia hapësinore e Indisë ka ulur një anije kozmike në polin jugor të Hënës në një mision që do të avancojë ambiciet hapësinore të Indisë dhe do të zgjerojë njohuritë për akullin e ujit hënor, potencialisht një nga burimet më të vlefshme të hënës.
Është një mision që shihet si kyç për eksplorimin hënor dhe statusin e vendit si fuqi hapësinore, vetëm disa ditë pasi një tokëzues i ngjashëm rus u rrëzua.
Por, çfarë dihet për praninë e ujit të ngrirë në Hënë dhe pse agjencitë hapësinore dhe kompanitë private e shohin atë si çelësin e kolonizimit, minierave dhe misioneve të mundshme në Mars?
Si e gjetën shkencëtarët ujin në Hënë?
Në vitet 1960, para uljes së parë të Apollonit, shkencëtarët spekuluan se uji mund të ekzistonte në Hënë. Mostrat e sjella për analizë nga ekuipazhi i Apollo në fund të viteve 1960 dhe fillim të viteve 1970 u shfaqën të thata.
Në vitin 2008, studiuesit e Universitetit Brown riekzaminuan ato mostra hënore me teknologji të re dhe gjetën hidrogjen brenda kokrrave të vogla të qelqit vullkanik. Në vitin 2009, instrumenti i NASA-s në sondën Chandrayaan-1 të Organizatës Indiane të Kërkimit Hapësinor zbuloi ujë në sipërfaqen e hënës.
Po atë vit, një tjetër sondë e NASA-s që goditi Polin e Jugut gjeti akull uji nën sipërfaqen e Hënës. Një mision i mëparshëm i NASA-s Lunar Prospector në vitin 1998 gjeti prova se përqendrimi më i lartë i akullit të ujit është në krateret me hije të Polit të Jugut.
Pse është i rëndësishëm uji në hënë?
Shkencëtarët janë të interesuar për akullin e lashtë të ujit, sepse ata mund të japin informacion rreth vullkaneve hënore, materialeve të dërguara në Tokë nga kometat dhe asteroidet dhe origjinën e oqeaneve.
Nëse akulli i ujit ekziston në sasi të mjaftueshme, ai mund të jetë një burim uji i pijshëm për eksplorimin hënor dhe të ndihmojë në ftohjen e pajisjeve. Ai gjithashtu mund të zbërthehet për të prodhuar hidrogjen për karburant dhe oksigjen për frymëmarrje, misione mbështetëse në Mars ose minierat hënore.
Traktati i Kombeve të Bashkuara për Hapësirën e Jashtme i vitit 1967 ndalon çdo komb të pretendojë pronësinë e Hënës. Nuk ka asnjë dispozitë për të ndaluar operacionet tregtare. Përpjekja e udhëhequr nga SHBA-të për të vendosur një sërë parimesh për eksplorimin hënor dhe përdorimin e burimeve të saj, Marrëveshja e Artemidës, ka 27 nënshkrues. Kina dhe Rusia nuk e kanë nënshkruar.
Poli jugor i hënës është veçanërisht i paarritshëm
Përpjekjet e mëparshme për të zbritur në polin jugor të Hënës kishin dështuar. Anija kozmike ruse Luna-25 ishte dashur të ulej në Polin e Jugut këtë javë, por doli jashtë kontrollit në afrim dhe u rrëzua të dielën. Poli i Jugut, larg rajonit ekuatorial të shënjestruar nga misionet e mëparshme, duke përfshirë zbarkimet e Apollos me njerëz, është plot me kratere dhe llogore të thella.
Misioni i mëparshëm i Indisë në vitin 2019 nuk arriti të ulej në mënyrë të sigurt pranë zonës së shënjestruar nga Chandrayaan-3. Si Shtetet e Bashkuara ashtu edhe Kina kanë planifikuar misione në Polin e Jugut.
