Kur anija kozmike New Horizons e NASA-s fotografoi një formacion të pazakontë gjeografik në formë zemre në sipërfaqen e Plutonit në vitin 2015, zgjoi kuriozitetin e shkencëtarëve. Ata nuk ishin aq të intriguar nga forma (vetëm ne tokësorët jemi të lidhur me të), por nga madhësia, ngjyra dhe veçoritë e tjera gjeografike. Ekspertët besojnë se më në fund e kanë zgjidhur atë mister.
“Përpara New Horizons, të gjithë mendonin se Plutoni ishte një top i lëmuar, domethënë plotësisht i sheshtë. Por tani e dimë se ka peizazhe të ndryshme në të”, tha Tanguy Bertrand, shkencëtar planetar i NASA-s.
Shkencëtarët nga Universiteti i Bernës në Zvicër dhe Universiteti i Arizonës në SHBA kanë përdorur simulime për të hetuar origjinën e Sputnik Planitia, pjesa perëndimore e zemrës që ngjan me formën e një pikë loti. Ata përcaktuan se një ngjarje kataklizmike ka ndodhur ndoshta në të kaluarën e largët që formoi atë zonë, domethënë që një trup i madh me një diametër prej rreth 640 kilometrash goditi Plutonin.
Zona në formë zemre në fakt quhet Tombaugh Regio. Ajo zgjoi kureshtjen e shkencëtarëve sepse është e mbuluar me një material që reflekton më shumë dritë sesa mjedisi, prandaj është dukshëm më i hapur në ngjyrë, raporton cnn.
Ekziston edhe një pikë tjetër gjeografike me interes. Sputnik Planitia mbulon një sipërfaqe prej përafërsisht 1200 x 2000 kilometra, e cila është e barabartë me një të katërtën e Evropës. Është interesante se ajo zonë është rreth 4 kilometra më e ulët se pjesa më e madhe e sipërfaqes së Plutonit.
“Ndërsa pjesa dërrmuese e sipërfaqes së Plutonit përbëhet nga akulli i metanit dhe derivatet e tij, Planitia është e mbushur kryesisht me akull azoti që ndoshta është grumbulluar shpejt pas goditjes për shkak të lartësisë së tij të ulët”, tha shkencëtari planetar Harry Ballantyne, bashkëpunëtor kërkimor në Universitetin e Bernës.
Pjesa lindore e zemrës është gjithashtu e mbuluar nga një shtresë e ngjashme, por shumë më e hollë e akullit të azotit, origjina e së cilës ende nuk dihet, por ndoshta lidhet me Sputnik Planitia.
Forma e zgjatur e Sputnik Planitia dhe pozicioni i saj në ekuator tregojnë se ishte një goditje e zhdrejtë dhe jo vertikale. Nëse ndikimi do të kishte qenë i ndryshëm, do të ishte krijuar një formë më simetrike.
“Bërthama e Plutonit është aq e ftohtë sa shkëmbi nuk u shkri gjatë goditjes. Për shkak të këndit të goditjes dhe shpejtësisë së ulët, bërthama e goditësit nuk u zhyt në bërthamën e Plutonit, por mbeti e paprekur”, tha Ballantyne. Pra, diku nën sipërfaqen e Sputnik Planitia është pjesa tjetër e bërthamës së një trupi tjetër masiv, të cilin Plutoni kurrë nuk e “treti” plotësisht.
Një ndikim i tillë i fuqishëm ndoshta ka ndodhur shumë herët në historinë e Plutonit. Por ka një problem. Për shkak të ligjeve të fizikës, një depresion gjigant si Sputnik Planitia duhet të kishte “lundruar” ngadalë drejt polit të planetit xhuxh me kalimin e kohës, sepse ai ka një masë më të vogël se rrethina e tij. Megjithatë, ajo mbeti afër ekuatorit.
Teoritë e mëparshme vunë në dukje mundësinë e një oqeani nëntokësor që shtynte Sputnik Planitia drejt ekuatorit. Një studim i ri ofron një shpjegim alternativ. Sipas simulimeve, pas ndikimit ka pasur krijimin e masës së tepërt që mund të shpjegojë migrimin drejt ekuatorit pa pasur nevojë të futet një oqean nëntokësor.
Shkencëtarët besojnë se kjo teori e re për origjinën e zemrës në Pluton mund të hedhë dritë mbi origjinën misterioze të vetë planetit xhuxh. Ne ende nuk e dimë saktësisht se si u formua Plutoni, duke pasur parasysh se ai ndodhet në skajin e sistemit diellor dhe se është studiuar nga afër vetëm nga misioni New Horizons.
“Plutoni është një vend i madh mrekullish me gjeologji unike dhe magjepsëse, kështu që hipotezat më kreative për të shpjeguar se gjeologjia janë gjithmonë të mirëseardhura. Por për të zbuluar të vërtetën e vërtetë, duhet të marrim më shumë informacion rreth nëntokës së Plutonit. Këtë mund ta bëjmë vetëm nëse dërgojmë atë në orbitë një anije kozmike radar”, tha Kelsey Singer e misionit New Horizons.
Hulumtimi i quajtur Sputnik Planitia si një mbetje goditëse që tregon një maskon të lashtë shkëmbor në një Pluton pa oqean u botua në revistën Nature Astronomy.
