Vendimi i Qeverisë së Maqedonisë së Veriut për bashkimin e koncesioneve për kompleksin e minierave “Ilovicë-Shtukë” në rajonin e Strumicës që i hap rrugë synimit të kompanisë kanadeze “Euromax Resources” – që para 11 vjetëve ka fituar të drejtën e koncesionit për nxjerrjen e arit dhe bakrit – ka shkaktuar reagim të ashpër të organizatave joqeveritare që në fokus kanë mbrojtjen e ambientit jetësor.
Kompania “Euromax Resources” kishte fituar dy koncesione për eksploatimin e bakrit dhe arit dhe më pas kërkoi bashkimin e tyre.
Qeveria e Maqedonisë së Veriut më 27 qershor votoi për bashkimin e dy koncesioneve. Njëri koncesion ka të bëjë me shfrytëzimin e bakrit dhe arit në lokalitetin “Fshati Ilovicë”, që është pjesë e Komunës së Bosilovës dhe tjetri po ashtu në lokalitetin “Ilovicë”, që përfshin dhe një pjesë të komunës së Novo Sellës.
Ky vendim ka nxitur reagimin e ambientalistëve.
Gjorgji Tanushev, aktivist për mbrojtjen e ambientit jetësor dhe këshilltar në Komunën e Bosillovës, që përfshin hapësirat e minierave të arit dhe bakrit për Radion Evropa e Lirë, thekson se është e pamundur të lejohet funksionimi i minierave pasi kjo do të shkaktojë katastrofë ekologjike.
“E para do theksuar se që në vitin 2012 nga ne fshiheshin studimet që ishin bërë për sa i përket ndikimit që do të ketë në ambientin jetësor funksionimi i minierës. Ndërkohë, tash dihet se me funksionimin e minierës do të hapet një gropë me thellësi prej 600 metrash dhe do të krijohet një liqen me mbeturina nga minierat me mbi 210 milionë metër kub toksina në kodrën mbi Illovicë-Shtukë”.
“Në bazë të një studimi që ka realizuar Agjencia Ekologjike Amerikane EPA, dëmet që do të shkaktojë ndotja e ambientit nga funksionimi i minierës do të jenë të pranishme në këtë zonë gjatë 200 vjetëve të ardhshëm”, thotë Tanushev.
Era do t’i mbulojë me pluhur toksik të mbjellat në rajonin e Strumicës. Tanushev thotë se rajoni i Strumicës ku furnizohen me perime, kryesisht speca, domate, tranguj etj., jo vetëm banorët e Maqedonisë së Veriut po edhe Kosova dhe vendet e tjera të rajonit, do të mbulohet me pluhur toksik.
“E gjithë bujqësia do të shkatërrohej pasi era do ta shpërndajë pluhurin toksik, në fushën e Strumicës dhe askush nuk do të dëshirojë të blejë produkte bujqësore të mbuluara me pluhur që do të shkaktohet nga dridhjet e vazhdueshme nga shpërthimet… nga vetë shkëmbinjtë do të krijohet acid sulfurik natyror. Po ashtu, do të ndoten dhe ujërat nëntokësorë dhe këtu nuk mund të flasim më për sanim të problemit, shërim të tokës”, thekson Tanushev, aktivist për mbrojtjen e ambientit jetësor.
Kompania që fitoi koncesionin “Euromax Resources”, thotë se nëse shkëputet kontrata, shteti do të paguajë dëm prej një miliard eurosh.
Nëpërmjet një deklarate me shkrim për mediat, nga kompania kanë theksuar se në kompleksin e minierave Ilovicë-Shtukë, do të zbatohen metodat më të sigurta dhe më moderne për shfrytëzimin e burimeve minerare, duke mos lënë hapësirë për rrezikimin e shëndetit të qytetarëve dhe ndotjen e tokave në këtë rajon.
“Dëmi i mundshëm nga një qasje e tillë e papërgjegjshme do të ishte arbitrazhi ndërkombëtar me të paktën 1 miliard euro të paguara nga buxheti i shtetit, ose nga xhepi i shtetasve të këtij vendi”, thuhet ndër terash në reagimin me shkrim të kompanisë “Euromax Resources”.
Por, kryeministri i Maqedonisë së Veriut, Dimitar Kovaçevski, pas reagimeve të shumta, ka thënë se “nuk do të ketë minierë nëse atë nuk e duan qytetarët e rajonit ku është dhënë koncesioni”.
“Qëndrimi i Ministrisë së Ekonomisë dhe Ministrisë së Mjedisit Jetësor, është i qartë, nëse atë nuk e duan qytetarët në rajonin ku është dhënë ai koncesion, gjegjësisht dy koncesione, nuk do të ketë minierë. Koncesionet janë dhënë nga VMRO –DPMNE-ja, ndërkaq minierat nuk janë hapur falë qeverisë së LSDM-së e cila udhëheqë procedurë për të mos u hapur miniera”, ka deklaruar Kovaçevski.
Mirëpo, partia maqedonase në opozitë, VMRO-DPMNE, ka akuzuar kryeministrin Kovaçevski se me urdhër të partnerit shqiptar të Qeverisë, Bashkimit Demokratik për Integrim (BDI), në dëm të interesave të qytetarëve ka marrë vendim për bashkimin e koncesioneve për minierat për shfrytëzimin e bakrit dhe arit në mënyrë që miniera të vihet në funksion.
“Simptomatike është se vetëm 15 ditë pasi Nazif Destani që është i afërt me BDI-në, bleu aksionet në ‘Euromax Resources’, Gjykata e Lartë Administrative vendosi të respektojë ankesën e kompanisë kanadeze, e cila ishte ankuar në institucionet maqedonase për vendimin e qeverisë për ta ndërprerë për një kohë të gjatë kontratën për shfrytëzimin e bakrit dhe arit në këtë rajon ”, theksohet në reagimin e VMRO-DPMNE.
Kompania kanadeze “Euromax Resources”, në vitin 2012 e mori me koncesion lokalitetin e Illovicë – Shtukë për eksploatim të lëndës së parë të mineraleve – xehen e bakrit dhe arit.
Atë kohë drejtori i kësaj kompanie, Stiv Sharp, tha se prodhimi i bakrit dhe arit do të fillojë në mesin e vitit 2017 duke investuar 500 milionë euro dhe hapjen e 500 vendeve të reja të punës.
Pas kësaj, banorët e komunës së Novo Sellos dhe Bosillovës komuna këto që kufizohen me Strumicën në vitin 2017 organizuan referendum, kundër funksionimit të kompleksit të minierave, por referendum doli i pasuksesshëm pasi në të dolën më pak se 40 për qind e popullatës së asaj zone.
Në dhjetor të vitit 2019, Qeveria e Maqedonisë mori vendim për shfuqizimin e njëanshëm të Marrëveshjes për koncesion për eksploatim të minierës për bakër dhe ari në lokalitetin Illovicë. Më pas, kompania “Euromax” ka parashtruar ankesë në gjykatat e vendit kundër këtij vendimi të Qeverisë.
Gjatë fundjavës (më 15 korrik) nën organizimin e rreth 45 organizatave që në fokus kanë mbrojtje e mjedisit u mbajt një protestë për të kundërshtuar vendimin e qeverisë për bashkimin e koncesioneve për kompleksin e minierave “Ilovicë-Shtukë”.
Ministria e Ekonomisë vendimin e Qeverisë së Maqedonisë së Veriut për bashkimin e koncesioneve e ka arsyetuar me vendimin e Gjykatës Administrative të datës 30.03.2023 në favor të kompanisë “Euromax Resources”.
