Cilat karakteristika dhe tipare tregojnë një sociopat – një çrregullim personaliteti që shoqërohet me mungesë ndjeshmërie, reagime impulsive, kapërcim të kufijve…
Fjala sociopat shpesh keqpërdoret në bisedat e përditshme për t’iu referuar një personi të cilit i mungon empatia.
Sociopatët e vërtetë mund të diagnostikohen vetëm nga një specialist i shëndetit mendor!
Çfarë është saktësisht një sociopat?
Sociopat është një term kolokuial për dikë që është diagnostikuar me çrregullim të personalitetit antisocial.
Disa karakteristika të zakonshme të këtij çrregullimi përfshijnë mungesën e ndjeshmërisë dhe pendimit, manipulimin, injorimin e të tjerëve dhe aftësitë e dobëta ndërnjerëzore, sipas terapistes Alyssa Mancao. Sipas psikologes klinike të licencuar Ajana Abrams, për të përcaktuar se një person është sociopat, është e rëndësishme të respektohen disa kritere të bazuara në historinë sociale, mjekësore dhe familjare.
Për t’u diagnostikuar me ASPD dhe për t’u klasifikuar si sociopat, një person duhet të shfaqë të paktën tre nga këto karakteristika të listuara në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore:
▪ Mospërfillja e normave shoqërore në lidhje me sjelljen e ligjshme, si për shembull kryerja e veprimeve që kërkojnë arrestim.
▪ Mashtrimi, gënjeshtra e përsëritur, përdorimi i pseudonimeve ose mashtrimi i të tjerëve për kënaqësi ose përfitime personale.
▪ Impulsivitet ose dështim për të planifikuar.
▪ Nervozizëm dhe agresivitet, shpesh i shoqëruar me zënka ose sulme.
▪ Mospërfillje e pamatur për sigurinë e vetes ose të të tjerëve.
▪ Papërgjegjësi e vazhdueshme, dështim për të mbajtur sjellje të qëndrueshme në punë ose për të respektuar detyrimet financiare.
Shenjat dhe simptomat e një sociopati mund të ndryshojnë shumë dhe mund të ndryshojnë me kalimin e kohës, por nëse po përpiqeni të identifikoni nëse dikush në jetën tuaj mund të shfaq prirje sociopatike, këto janë vetëm disa shenja për të identifikuar:
1. Prirja për mashtrim – Sociopatët mund të jenë të gatshëm të kryejnë mashtrime për përfitime personale ose financiare. “Një person që është sociopat nuk e ka problem të gënjejë për të arritur atë që dëshiron”, shpjegon terapisti. Ata gjithashtu nuk e kanë problem të shtiren se janë penduar dhe kërkojnë falje për të përfituar nga të tjerët”.
2. Mungesa e empatisë – Empatia është ajo që i lejon njerëzit të ndjekin rregullat, të jenë të sjellshëm me të tjerët dhe të krijojnë marrëdhënie të ngushta. “Megjithatë, me sociopatët, mungesa e tyre e ndjeshmërisë i dëmton njerëzit e tjerë (duke mashtruar, gënjyer, vjedhur dhe thyer rregullat) pa u shqetësuar për pasojat,” thotë Mankao. Ndryshe nga psikopatët që dëmtojnë qëllimisht të tjerët, sociopatët mund të mos jenë të vetëdijshëm për dëmin që po shkaktojnë.
3. Marrëdhëniet e dobëta ndërpersonale – Për shkak të simptomave të tjera, si mashtrimi, manipulimi dhe mungesa e ndjeshmërisë, sociopatët kanë vështirësi të mbajnë marrëdhënie të shëndetshme të ngushta.
4. Mospërfillja e rregullave ose kufijve – sociopatët në përgjithësi nuk kujdesen për pasojat. Kjo mund t’i bëjë ata të shkelin ligjin, të mashtrojnë, të gënjejnë ose të bëhen verbalisht dhe/ose fizikisht agresivë ndaj të tjerëve. Prirjet e tyre mashtruese dhe impulsive gjithashtu mund të luajnë një rol në këtë.
5. Impulsiviteti – Sociopatët kanë impulsivitet ose vështirësi në shqyrtimin e situatës përpara se të veprojnë. Kjo është një tjetër karakteristikë që ndihmon në dallimin e sociopatëve nga psikopatët, shpjegon Mancao. Edhe pse sociopatët mund të jenë impulsivë, ajo thotë se psikopatët zakonisht veprimet e tyre i bëjnë qëllimshëm.Shënim: Simptomat dhe karakteristikat e një sociopati, si dhe vetë diagnoza, mund të përcaktohen vetëm nga një person që është ekspert në kujdesin e shëndetit mendor.
