Çështja e largimit të të rinjve nga Kosova, po vazhdon të jetë alarmante.
Ishin vitet 2014-2015, kur nga Kosova ikën qindra mijëra qytetarë. Disa ishin të rinj, beqar, por kishte edhe familjarë që së bashku me gra e fëmijët e tyre e lëshuan Kosovën. Trendi i largimeve nga Kosova vazhdoi nga atëherë pandërprerë, deri në fillimin e pandemisë dhe mbylljes së kufijve në fillim të vitit 2020, në muajin mars.
Me lirimin e masave në Europë, rifilloi lëvizja e lirë në vjeshtën që shkoi, pavarësisht disa kufizimeve që vazhdojnë të mbesin në fuqi.
Këto lehtësime e rikthyen vëmendjen e të rinjve sërish drejt perëndimit. Rritja ekonomike prej 10%, ende nuk e ka ringjallur shpresën.
Sa veta do të ikin për një sezonë apo për një vit?
Dy vite gati të mbyllur, si duket e kishte mbledhur shumë numrin e atyre që shpresojnë në perëndimin.
Kështu së fundmi, ambasada e Gjermanisë në Prishtinë ka bërë të ditur se 56 mijë e 639 qytetarë kanë aplikuar për termine për vizë pune në këtë shtet.
Një shifër vërtetë trishtuese që është rreth trefishi i mesatares së lindjeve në Kosovë në vitet e fundit, para pandemisë.
Po sa do të ikin brenda një stine apo një viti?
Çështja e largimit të të rinjve nga Kosova, po vazhdon të jetë alarmante.
Ishin vitet 2014-2015, kur nga Kosova ikën qindra mijëra qytetarë. Disa ishin të rinj, beqar, por kishte edhe familjarë që së bashku me gra e fëmijët e tyre e lëshuan Kosovën. Trendi i largimeve nga Kosova vazhdoi nga atëherë pandërprerë, deri në fillimin e pandemisë dhe mbylljes së kufijve në fillim të vitit 2020, në muajin mars.
Me lirimin e masave në Europë, rifilloi lëvizja e lirë në vjeshtën që shkoi, pavarësisht disa kufizimeve që vazhdojnë të mbesin në fuqi.
Këto lehtësime e rikthyen vëmendjen e të rinjve sërish drejt perëndimit. Rritja ekonomike prej 10%, ende nuk e ka ringjallur shpresën.
Sa veta do të ikin për një sezonë apo për një vit?
Dy vite gati të mbyllur, si duket e kishte mbledhur shumë numrin e atyre që shpresojnë në perëndimin.
Kështu së fundmi, ambasada e Gjermanisë në Prishtinë ka bërë të ditur se 56 mijë e 639 qytetarë kanë aplikuar për termine për vizë pune në këtë shtet.
Një shifër vërtetë trishtuese që është rreth trefishi i mesatares së lindjeve në Kosovë në vitet e fundit, para pandemisë.
Po sa do të ikin brenda një stine apo një viti?
Për këto shifra, kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj ka kritikuar kryeministrin Albin Kurtin.
“A ka Kryeministri ndonjë koment? 56000 qytetarë të Kosovës për një muaj kanë aplikuar për viza pune për të dalë jashtë vendit, vetëm në njërën nga ambasadat. Përse kjo heshtje? A nuk ishit ju qeveria e shpresës? Përse kaq shumë qytetarë ia mësyejnë ta lëshojnë vendin? Ata duan të ikin sepse qeveria nuk po tregon aftësi për ringjalljen ekonomike, përkundrazi, po e fundosë dita ditës edhe më shumë ekonominë edhe ashtu në krizë”, ka shkruar Haradinaj në facebook.
“Mbi 50 mijë qytetarë po tentojnë ta braktisin vendin. Ky është një fakt pikëllues, është një alarm për Kosovën. Është tregues se kjo qeveri, nuk ka as vizion, as dije e as veprime qeverisëse”, ka shkruar më tej Haradinaj në Facebook, duke fajësuar Kurtin.
Për këto kritika të ashpra ai është ballafaquar me kritika të shumta, për shkak se ai dhe koalicionet me të cilat ka qeverisur janë bashkëfajtoret kryesore për braktisjen e vendit.
Por, kush është fajtori për zbrazjen e madhe që po i shkaktohet Kosovës nga rinia?
Zyrtari i LVV-së, Avni Zogiani thotë se problemi i ikjes së popullsisë nga Kosova është evident me dekada, e për arsye të tjera edhe më herët.
“Pse ikin njerëzit nga vendi i tyre është pyetje që nuk mund të çojë në një faktor të vetëm ose në një segment kohor të kufizuar. Mandej nuk është se iket vetëm nga Kosova, por kudo ku mungon perspektiva iket. As edhe vendet anëtare të BE-së nuk e kanë zgjidhur problemin e tendencës së qytetarëve të tyre për tu shpërngulur diku ku ka më shumë perspektivë. Pra, nuk mund të flitet për një fajtor, por kemi të bëjmë me shumë faktorë sociologjik që më së paku mund të trajtohen në mënyrën siç po i trajton opozita në Kosovë”, thotë Zogiani për gazetën “Bota sot”.
Në anën tjetër politologu, Gurakuç Kuçi, tregon arsyet pse rinia po e lëshon Kosovën.
“Mungesa e alternativave, krimi dhe korrupsioni, mungesa e funksionimit të organeve të shtetit si gjyqësia dhe administrata. Këto janë akumuluar që nga pas lufta dhe ikjet në numra të mëdhenj janë që pothuajse një dekadë dhe asnjëherë askush nuk është brengosur për këto ikje, madje i kanë stimuluar, sepse çdo ikje e njerëzve nga Kosova e ka zvogëluar numrin e njerëzve kundërshtar të uzurpatorëve sepse kanë ikur kryesisht njerëzit, të cilët nuk kanë qenë të lidhur me partitë, të cilat u kanë ofruar benefite apo i kanë linçuar. Këto gjëra madje nuk janë publikuar as për media, sepse plot media janë financuar nga institucione të ndryshme, ndërmarrje publike apo biznese të lidhura me politikën dhe nuk kanë bërë lajme të cilat kanë treguar fatkeqësitë e shkatërrimit të kombit”, thotë Kuçi për gazetën “Bota sot”.
Punësime me të njohshëm dhe korrupsion
Sipas tij, edhe pse ka ndryshime në qeveri, kemi kryeministër e ministra të tjerë, ata nuk përbëjnë ndryshimin e mjaftueshëm sepse ajo çka është bërë në Kosovë për dy dekada, krim me ligj, ku krimi është bërë nga shteti dhe me shtetin.
“Nuk ka askund përsëri punësim pa korrupsion, nuk ka përsëri askund respektim të të drejtave të punëtorëve, respektim të ligjeve, drejtësi dhe funksionim dhe ky akumulim i krimit ka bërë që të humbet shpresa dhe alternativa e vetme të mbetet ikja nga Kosova. Ngritja e zërit, kërkimi i drejtësisë nëpërmjet organeve institucionale e gjyqësore dhe gjithçka në Kosovë është e kotë, asgjë nuk vlerësohet, por gjithçka korruptohet, gjithçka është në pazar, Kosova vlon nga njerëzit e paditur në pozita institucionale, në arsimin e lartë, në atë parauniversitar dhe kudo. Sot nuk ke arsye në Kosovë që të shkollohesh se pasi ta kryesh avancimin do punësohesh apo do të mund të vetëpunësohesh. Atëherë, cila është arsyeja që njerëzit duhet të jetojnë në Kosovë”, thotë ai.
Kuçi thekson se sot ata që po e ngritin zërin për ikjen e masës janë fajtorët kryesore, ata vetë që kanë bërë punësime e korrupsione dhe skandale të përditshme nëpërmjet ligjit.
“Të njëjtit janë aq të fuqishëm sa mund të minojnë çdo lloj ndryshimi në Kosovë dhe të propagandojnë për çdo gjë në favor të tyre dhe prapë gjejnë mbështetës tek masa, të cilën e kanë lënë të pashkolluar apo keq-shkolluar qëllimshëm që ta ruajnë pushtetin e tyre. Kosova e ka humbur mundësinë ta fitoj liberalizimin e vizave, atëherë kur kriter ishte luftimi i krimit dhe korrupsionit dhe çështjet gjeopolitike nuk ishin në nivel të tensioneve të tanishme, por askush nuk ishte i gatshëm ta luftonte vetveten dhe sot kjo tingëllon në veshin e popullit si një vend pa alternativë sepse nuk kemi asgjë e cila të jep shpresë. Punësimi mungon, investimet e huaja mungojnë, respektimi i ligjit mungon, mirëqenia mungon dhe nuk është fajtore kjo qeveri për këtë çështje, sepse këto nuk janë probleme që kanë ndodhë për një vit, por të akumuluara që tani po shpërfaqen, apo po harrojmë edhe ikjen e madhe që ka ndodhur në qeverisjen Mustafa”, shton ai.
Sipas tij, në Kosovë nuk ka mbetur vend më për të rinjtë, për drejtësinë dhe për ndërtimin e jetës, qeverisja e tanishme përkundër që nuk është fajtore për këto ngjarje, ajo megjithatë nuk po vepron në mënyrë të duhur, pushteti i saj është mjaftueshëm i madh sa të filloj një proces reformash dhe të dëgjoj zërin e qytetarëve edhe kur ata i ankohen me një e-mail apo protestë.
“Çdo ankesë është mundësi për luftimin e korrupsionit dhe çdo ankesë e zgjidhur me drejtësi iu jep qytetarëve shpresë, por përderisa ato nuk merren parasysh ky është stimulim për ikje”, përfundon Kuçi.
Ndërsa, profesor dr. Sadri Ramabaja thotë se, emigrimi nuk është një veçori vetëm e epokës moderne.
“Dy dekada pas çlirimit të Kosovës, përgjegjëse nuk mund të thuhet se është direkt Serbia. Sidoqoftë, përmes politikave neokoloniale që ka arritur t’ia imponoj edhe Administratës Ndërkombëtare (UNMIK-ut), Beogradi do të bëhej indirekt faktor nr. një i emigrimit të një pjese të mirë të popullsisë sonë edhe pas luftës (1999). Madje përmes katapultimit të marionetave të veta në krye të qeverisë, Serbia do të bëhet faktori qenësor i shpërnguljes masive në dhjetorin dhe janarin e vitit 2014/15. Por, pas shpalljes ës pavarësisë (2008), që do të duhej të konsiderohej si vija ndarëse e epokës së kolonizimit të Kosovës, sërish, në vend se të fillonte rikthimi i të mërguarve paraprak në mënyrë të organizuar, po vazhdon trendi i shpërnguljeve në një drejtim”, thotë ai.
Ramabaja pohon se, debatet aktuale rreth emigrimit dhe lëvizjeve masive nga vendet më pak të zhvilluara në vendet e zhvilluara japin përshtypjen se "flukse të mëdha migracioni" kanë arritur në Evropë veçanërisht nga "jugu global" vitet e fundit në rrafshin europian nuk është i tillë, real.
“Niveli i migrimit ndërkufitar nuk është rritur në dekadat e fundit, përkundrazi ka mbetur i qëndrueshëm në mos shumë më ulët. Studimet më të fundit tregojnë se ndërmjet viteve 1960 dhe 2010, të llogaritura në një periudhë pesëvjeçare, vetëm rreth 0.6 për qind e popullsisë së botës i ka kaluar kufijtë kombëtarë. Në shifra absolute kjo do të thotë për 2005-2010: 41.5 milionë migrime ndërkufitare në mbarë botën. Ajo që bie në sy me fenomenin e emigrimit nga Kosova dhe në tërësi në hapësirën shqiptare është lëvizja e të rinjve dhe sidomos të rinjve me arsim të lartë. Kjo është humbja më e madhe. Të dhënat e Entit të Statistikave flasin se vetëm në dy dekadat e fundit nga Kosova duhet të jenë shpërngulur mbi 500.000 qytetarë, ndërkaq nga Shqipëria politike rreth 1.000.000. Këto shifra politikanëve dhe jo vetëm atyre, do të duhej t’ua kallnin datën!”, potencon ai.
Shkatërrimi i ekonomisë
Sipas tij, arsyet janë shumëdimensionale, por në themel fjala është për dështimin e politikës.
“Ne do të duhej të kishim një Strategji Kombëtare për zhvillim ekonomik dhe ndalje të këtij fenomeni. Si model i mirë do të duhej t’na shërbente shteti i Izraelit. Në vend se të krijonim trupa profesionale për mëkëmbjen e ekonomisë së shkatërruar nga Serbia, sidomos gjatë periudhës së apartheidit (1989-1999), politika jonë aplikoi një lloj privatizimi të bazuar në teoritë neoliberale që ishin de fakto varri i ekonomisë sonë edhe ashtu të dëmtuar rënd. U shkatërruan e shkuan për shkart ndërmarrje të tëra shoqërore e publike dhe u hodhën në rrugë me mijëra punëtor, që pas asaj që kishte bërë Serbia në shtator 1990, ishte vala më e ndjeshme e keqtrajtimit të punëtorisë kosovare! Sektori i energjetikës dhe ai i mineralogjisë, dy shtyllat e ekonomisë, ju lanë në dorë mafias që po instalonte një klasë tmerrësisht të papërgjegjshme politike”, pohon ai.
Ai thotë se, kështu u veprua edhe në lëmin e arsimit e shëndetësisë.
“Brenda dy dekadave ne krijuam një armatë të tërë të diplomuarish analfabetë funksional! Kjo armatë nuk është tashmë e aftë as për tregun e brendshëm e as për atë të jashtëm. Ajo ka nevojë urgjente tashmë për rikualifikim. Nga kjo katrahurë ku ndodhet Republika, kërkohet durim e vullnet i madhë politik krahas dijes profesionale, që dy vitet e para të qeverisjes të arrijnë zvogëlimin e këtij trendi ët emigracionit masiv. Por, ashtu si në procesin e çlirimit, edhe në këtë të demokratizimit, respektivisht inaugurimit të Shtetit të së Drejtës dhe ati Zhvillimor, kërkohet ndihma e emigracionit tonë. Nuk kam dilema se këtë do të dij e do ta bëjë qeveria Kurti 2. Parametrat e qeverisjes së vitit të parë janë shumë optimist edhe në këtë fushë tejet të ndjeshme për Republikën tonë. Ekspertë nga disiplina të migrimit faktorët që ndikojnë në migrim i ndajnë në: Faktorët shtytës dhe Faktorët tërheqës- nxitës. Në Kosovën e pasluftës që të dy këta faktorë kanë ndikuar që valët e emigrimit të jenë herë-herë tejet shqetësuese, meqë tashmë kanë kaluar shifrat e natalitetit dhe rritës normale të popullsisë”, shton ai.
21.4 % e popullsisë jeton jashtë Kosovës
Sipas të dhënave zyrtare numri i personave (vetëm të lindurit në Kosovë) e që kishin emigruar nga Kosova ishte 380,826 persona.
“Në raport me popullsinë rezidente në Kosovë, sipas këtyre të dhënave, 21.4 % e popullsisë jetonte jashtë Kosovës. Këto të dhëna janë regjistruar gjatë muajit prill 2011. Por ato tashmë janë edhe më shqetësuese. Agjencia e Statistikave të Kosovës numri i emigrantëve kosovarë gjatë vitit 2017 është vlerësuar të jetë gjithsej 11,263 banorë përfshirë emigrantët legalë dhe ata ilegalë. Vitet pasuese kjo shifër ka shkuar duke u rritur. Kosova ka numrin e të emigruarve ndër më të lartin në botë. Sot, çdo e treta ose e katërta familje (varësisht nga burimi i informacionit), ka një anëtar të familjes që jeton jashtë vendit. Ky trend duhet të ndalet. Është detyrë e politikës ta bëjë këtë, ashtu si edhe të krijojë rrethana që të rikthejë një pjesë të mirë të emigrantëve tanë në vend, me shembuj konkret, nga drejtues dikasteresh e deri tek ato universitare e ndërmarrjesh me peshë për zhvillimin e ekonomisë së vendit”, përfundon Sadri Ramabaja.
