Ideja për “shkëmbim territoresh” midis Serbisë dhe Kosovës është përmendur, sa e di unë, nga kosovarët vetëm nga Rexhep Qosja dhe eventualisht aty-këtu nga ndonjë mbështetës i tij.
Kurse, nga pala serbe kjo çështje është inicuar zyrtarisht nga Ivica Daçiq në dialogun Kosovë-Serbi në Bruksel , i cili asokohe ishte kryeministër i Serbisë dhe shef i delegacionit negocius të Serbisë.
Kjo ide konsiston kinse në shkëmbimin e territorit të veriut të Kosovës, dmth Leposaviqit, Zveçanit, Zubin Potokut dhe Mitrovicës së Kosovës, që përbën reth 18% të territorit të Republikës së Kosovës, me territorin e Komunës së Preshevës (264 km2), një pjesë të Komunës së Bujanocit dhe Medvegjës, dmth fshatrat e banuar me shqiptarë.
Sigurisht se për shqiptarët e Luginës së Preshevës, dmth të komunës së Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës, që përbëjnë reth 1250 km2, duke përfshirë edhe fshatrat serbe.
problemi më i madh dhe pengesë të pakapërcyeshme paraqet fakti se të gjithë serbët e Kosovës nuk janë të përqëndruar në një territor kompakt që ka kontinuitet etnik me Serbinë, ashtu siç kanë shqiptarët e Luginës së Preshevës kontinuitet etnik dhe territorial me Republikën e Kosovës.
Kuptohet se këtu bëjnë përjashtim vetëm serbët e veriut të Kosovës, dmth katër komunat m’atanë Ibrit dhe Mitrovica veriore, të cilët përbëjnë vetëm reth 40% të serbëve të Kosovës, që kanë kontinuitet etnik dhe territorial me Serbinë.
Kurse, reth 60% e serbëve është e shpërndarë në gjashtë komuna të tjera serbe gjithandej nëpër territorin e Republikës së Kosovës, si enklava të shpërndara dhe të shkëputura mes veti, pa kontinuitet etnik-territorial në Serbisnë, dmth sikur “lëkura e leopardit”.
Prandaj, ky fakt e bënë shkëmbimin eventual të territoreve midis Kosovës dhe Serbisë më të ndërlikuar.
Rrjedhimisht, edhe oferta e palës serbe me Daçiqin jo vetëm që nuk është e sinqertë, por edhe është e dëmshme për Republikën e Kosovës, si dhe për shqiptarët e Luginës së Preshevës.
Pse është i dëmshëm shkëmbimi i territoreve për Republikën e Kosovës?
Sepse, Serbia me djallëzi dashakeqe synon ndarjen e veriut të Kosovës, matanë lumir të Ibrit dhe bashkëngjitjen e pakusht të saj me Serbinë, duke përfshirë edhe liqenin e Gazivodës, si resursin më të madh ujor të Republikës së Kosovës.
Kurse për pjesën e enklavave serbe, të shpërndara gjithandej nëpër Kosovë, Serbia pretendon që të bëjë marrëveshje për shkëmbim eventual territoresh.
Pse është i dëmshëm shkëmbimi i territoreve midis Kosovës dhe Serbisë për Luginën e Preshevës?
Sepse, ky projekt i Serbisë parasheh ndarjen e territorit të Komunës së Preshevë gati përgjysmë, më vijën e hekurudhës, dmth Korridorit X (Dhjetë), që përfshinë edhe Autostradën E-17, si aset me rëndësi Kapitale gjeostrategjike e gjeopolitike për Serbinë dhe për Ballkanin Perëndimor, duke i lënë një mori fshatrash shqiptare dhe ato serbe, si dhe pjesën lindore dhe malin Rujan, jashtë, dmth në Serbi.
Kurse, në komunën e Bujanocit mbi gjysma e territorit do të mbetej jasht.
Ndërsa, nga komuna e Medvegjës do të përfshihej vetëm reth 1/4, apo në rastin më optimist, vetëm 1/3 e territorit të kësaj komune.
Pra, me shkëmbimin eventual të territoreve, nga 1250 km2 të Luginës së Preshevës, Republikës së Kosovës do i bashkëngjiteshin vetëm reth 500-600 km2.
Kurse, reth 4-5 fishë më tepër territor të Kosovës do i bashkëngjitej Serbisë!
Duhet theksuar se në Luginë të Preshevës, ideja serbe e ishkryeministrit të Serbisë, Ivica Daçiqit, i cili është edhe kryetar i SPS-it, dmth partisë politike të themeluar nga kasapi i Ballkanit, Sllobodan Millosheviqi, që e shtroi me insistim në tryezën e bisedeve të Brukselit në vitin 2013, por kjo ide u refuzua kategorikisht nga pala kosovare dhe nga ndërmjetësuesja e BE-së, Komisienerja e lartë, baronesha Catherine Ashton, por gjeti mbështetje tek disa parti politike shqiptare, në krye me PDSH-në e Ragmi Mustafës.
Këta pretendonin që këtë ide serbe ta lidhnin me vullnetin politik të shqiptarve të Luginës së Preshevës për bashkim me Kosovën, të shprehur në Referendumin e 1 dhe 2 marsit 1992. Ky ishte një keqpërdorim flagrant dhe i papërgjegjshëm i Referendumit, që realisht çonte ujë në mullirin e politikbërjes antishqiptare të Serbisë, për qëllimet e tyre kundër sovranitetit territorial dhe kundër Pavarësisë së Kosovës, që synonte ndarjen e saj, duke synuar që t’ia shkëpusë një pjesë të madhe të territorit të saj dhe bashkëngjitjen e pjesës perëndimore, dmth të terrenit më pasiv të Luginës së Preshevës, pa përfshierjen e Korridorit X në kuadër të saj.
Gjithësesi, shqiptarët e Luginës së Preshevës synojnë bashkimin me Kosovën, por jo me çdo kusht dhe kurrësesi jo në dëm të interesave të Kosovës dhe atyre kombëtare. Por, ata synojnë që kjo dëshirë dhe ju vullnet i tyre legjitim, i shprehur edhe në Referendum, të realizohet në koordinim dhe në harmoni me Kosovën, Shqipërinë dhe na faktorin ndërkombëtar, sipas parimit të reciprocitetit dhe duke i respektuar interesat e secilës palë, dmth pa i dëmtuar interesat vitale të secilës palë negociuese.
Pengesë të madhe në këtë drejtim paraqet imponimi i Planit Aksional Lokal (2017-2021) nga Serbia, për kolonizimin e Komunës së Preshevës me refugjatë serbë nga luftërat në Kroatien, Bosne dhe me serbë të ikur nga Republika e Kosovës, për shkak të krimeve ndaj shqiptarve, si dhe në refugjatë nga Sora, Iraku, Afganistani, etj., të hartuar nga Qeveria e Serbisë.
Ky Plan makabër e antishqiptar, mjerisht, që ka hasur në mbështetje edhe nga APN, si parti politike shqiptare që është në koalicion me SNS të Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq dhe në mbështetje të plotë politike, financiare dhe institucionale nga Qevera e Serbisë.
