Leon Duhanaj ka studiuar për shkenca politike dhe studime master në marrëdhënie ndërkombëtare dhe diplomaci. Nga 2007-2009 ka qenë asamblist i zgjedhur në Kuvendin Komunal të Klinës. Nga viti 2009 i ka ndërprerë aktivitetet politike dhe biznesore, duke vazhduar aktivitetin si menaxher në kuadër të disa projekteve. Është aktiv me shkrime publicistike. Në zgjedhjet nacionale të 8 qershorit 2014 është inkuadruar në Lëvizjen Vetëvendosje si kandidat për deputet, aktivitet të cilin e vazhdoi deri me datë 13.04 2015, kur dha dorëheqje nga kjo parti.
“Bota sot”: Z. Duhanaj ju njiheni si një i ri me kapacitete intelektuale dhe profesionale, si e shihni ju sot Kosovën 16 vite pas luftës, duke ditur se ishit edhe pjesë e subjekteve politike?
Duhanaj: Është për keqardhje se si nuk kemi arritur t’i realizojmë qëllimet as minimale, në kuadër të mundësive që na janë ofruar. Kosova nuk i ka shfrytëzuar as minimalisht resurset e veta. Përkundrazi ka ngecë në shumë segmente. Politika kosovare sidomos pas pavarësimit, është shumë e kufizuar , e çorientuar, e bazuar në inercion, që në fakt nuk ka zhvillim normal. Kosovës i mungon ideja reale mbi të cilën do të duhej ndërtuar vizion dhe orientim të qartë për të ardhmen. Kosova ka ngecje, në të gjitha segmentet, si në ekonomi, kulturë, arsim, shëndetësi. Çelësi i të gjitha të këqijave, është krimi ekonomik, korrupsioni në shkallë të lartë, si rezultat i moszbatimit të ligjshmërisë, drejtësia në Kosovë ka dështuar totalisht.
“Bota sot”: Një ndër arsyet e kalimit tuaj në VV ishte edhe çështja se si duhet të zhvillohet një ekonomi në Kosovë ku patët deklaruar kështu: “Kosova ende nuk e ka arrit shkallen e emancipimit ekonomik ku ekonomia e tregut të rregulloj gjithçka, kjo po vërehet çdo ditë , pra duhet të behet një kombinim ku shteti të luaj rregullatorin e tregut dhe t’i caktoj rregullat e lojës “A keni vërejtur diç konkrete në VV je, se ata angazhohen për një ekonomi reale?
Duhanaj: Kosova, si në shumë aspekte, edhe në ekonomi ka degraduar sistematikisht. Këtu është keqkuptuar apo është keqinterpretuar ekonomia e tregut te lirë, në shërbim të interesave të grupeve të interesit, duke u shndërruar në një anarki ekonomike. Kombinimi i faktorit politik dhe atij ekonomik, në shërbim të një përqindje të vogël, ka sjellë kolaps ekonomik gjithandej. Tenderomania, pastrim parash, kamata të larta bankare, kanë pamundësuar një operim normal në treg. Pastaj privatizimi i pronës shoqërore e publike, i cili është bërë pa asnjë kriter, duke shfrytëzuar si bazë qëllimin e përfitimit klanore, ka bërë që resurset e mëdha ekonomike të Kosovës, të shndërrohen në ruina. Objektet e ish fabrikave janë shndërruar në markete, restauronte e kafiteri.
Pikërisht, bazuar në këto fakte besoj që Kosovës i duhet një sistem ekonomik, ku shteti ka kontroll në orientimin ekonomik, duke garantuar stabilitet fiskal dhe ligjor. Shteti, duhet të ketë rregulla të çarta dhe të pranueshme për potencialet investuese qoftë vendor qoftë ndërkombëtarë. Sundimi i rëndit dhe ligjit është element kyç në këtë drejtim. Asnjë investitor serioz nuk vjen me investu kapital, në një vend ku i kërkohet haraqi dhe përqindja në aksione, si kusht për investim dhe, duke mos i ofruar asnjë garancion serioz shtetëror.
Mirëpo, kjo nuk bëhet as me ide të sistemit skajshmërisht majtist siç ka interpretime në Lëvizjen Vetëvendosje. Unë kam hasur në antagonizma përsa i përket programit ekonomik të prezantuar nga L.VV dhe interpretimit që i bëhet nga zyrtar përgjegjës. Shteti duhet të ketë rol orientues dhe garantues të investimeve, por jo të ketë synim kontrollin total ekonomik. Janë të frikshme për investitorët e huaj sulmet ndaj masave të tregut të lirë. Nuk përjashtohet mundësia e subvencionimit të prodhimeve vendore, por është e papranueshme synimi për t’i bllokuar produktet e huaja, sepse kjo është kundër rregullave të zbatueshme gjithandej botës dhe nuk stimulon kualitetin e prodhimeve vendore. Pra, Kosova duhet t’u siguroj kushte të barabarta dhe të sigurta prodhuesve, por jo t’ua eliminoj konkurrencën.
“Bota sot”: Z Duhanaj, a mund të më thoni arsyet e tjera pse ju u bëtë pjesë e VV-ës, dhe sa ishin pritjet tuaja për një hapësirë normale pune?
Duhanaj: Pas zgjedhjeve lokale të 2013-ës, LVV doli e fituar në Prishtinë, për mendimin tim si rezultat i një dëshire të madhe për ndryshim dhe, ku Shpend Ahmeti u pa si një mundësi e mirë e përfaqësimit të qytetarisë. Si rezultat i kësaj. në LVV, u hap një derë reale për një mundësi të ndryshimeve. Në opinion u krijua përshtypja se LVV po ndryshon ideologjikisht duke u ofruar kah qendra dhe duke projektuar një program politik socialdemokrat, i cili edhe u prezantua si alternative qeverisëse. Aderimi i shumë figurave nga segment të ndryshëm të shoqërisë, më bëri të ndryshoj mendimin për VV. Edhe në biseda më është thënë se ne po ndryshojmë dhe po shndërrohemi në një subjekt serioz politik dhe, si rezultat i krijimit të këtij opinioni, LVV në zgjedhje doli mjaft e suksesshme. Por, çfarë ndodhi në të vërtetë aty, nuk u zgjodh rruga e rritjes, e masivizimit por, e tkurrjes dhe e kthimit në gjendjen të cilën e kishte pasur më herët.
“Bota sot”: Duke përcjellë me vite VV-ën, krijohet pasqyra se aty vendos një grup i ngushtë njerëzish që shumë vite, a qëndron ky konkludim?
Duhanaj: Nëse e analizojmë mirë, aktivitetin e LVV-së, atëherë mund të konkludojmë se ajo nuk është e shtrirë gjerësisht në Kosovë, nuk ka shumë anëtar, por ka një masë homogjene të krijuar në baza ideologjike, dhe ka një masë mbështetëse, entuziaste gjithandej vendit, të cilën e shfrytëzon, në momente të caktuara për qëllime të caktuara, duke përdorur elementin patriotik si adut.
Natyrisht që kjo formë e organizimit, është më lehtë e kontrollueshme dhe e zbatueshme, kur organet janë më me pak në numër dhe ku mendimi është pothuajse identik. Prandaj, aty edhe më herët, por edhe tash pas zgjedhjeve të brendshme është zgjedhur pikërisht kjo formë e organizimit, duke shpërfaqur pakënaqësi tek një numër i madh njerëzish, si dhe, duke dhënë sinjale të qarta se VV nuk ndryshon kurs. Këtë mendim e përforcon edhe fakti se LVV që afër dhjetë vite në skenë ka organizuar vetëm njëherë zgjedhje gjithëpërfshirëse, bazuar në opinionin e brendshëm të saj, dhe ky i fundit që ishte një gjysmë proces i kufizuar gjithnjë në shërbim të kontrollit të sigurt.
“Bota sot”: Shtrohet pyetja vetvetiu, ju personalisht a kishit hapësirë të mjaftueshme që të ishit pjesë e planeve dhe projekteve të caktuara në ato fusha ku jeni kompetent, apo?
Duhanaj: Për sa më përket mua personalisht, pas zgjedhjeve të përgjithshme në vend, më është dhënë mbështetja nga strukturat e degës së Klinës, si rezultat i rrethanave të krijuara statutare, ku kishte një vend të lirë për Klinën në Këshillin e Përgjithshëm, ku dhe u bëra anëtar. Si anëtar i KP, ke mundësi të dhënies së mendimit personal, por mbaron me kaq. Pasi që aty politikat i bën ekskluzivisht kryesia, ndërsa Këshilli, duke qenë i ndikuar dhe i kontrolluar, i zbaton ato në përpikni. Ndërsa, në aspektin profesional nuk më është mundësuar asnjë aktivitet, jo vetëm mua, por shumicës së atyre që u ofruan gjatë zgjedhjeve nacionale.
“Bota sot”: Ju dje dhatë dorëheqje nga VV-ja dhe ishit edhe anëtarë i KP-së, para jush u desh të përjashtohen edhe disa aktivistë dhe aktiviste, mos ishit edhe ju në radhë për përjashtim-largim, apo dolët vet nga VV -ja?
Duhanaj: Duke qenë se përpos përfaqësimit nominal si anëtar i KP, nuk kisha ndonjë mundësi tjetër, për mua ishte një situate ku nuk e gjëja me veten , pasi që unë mendimet e mia shumë me mirë dhe me lehtë i shprehi përmes mediave si individ, sesa në një forum të mbyllur dhe, ku mendimi im ishte në kundërshtim me idenë e brendshme. Unë isha duke analizuar mënyrën e largimit tim, pra largimi im ishte i pashmangshëm. Unë u deklarova publikisht përmes një shkrimi, për idetë dhe konceptet e mia dhe për rezervat që kisha ndaj mënyrës së organizimit, por kjo u injorua totalisht dhe nuk pati asnjë reagim që për mua ishte një sinjal se këtu nuk dëgjohesh. Përjashtimi i dy koordinatorëve dhe anëtarëve të Këshillit Ajnishahe Halimi dhe Arben Gecaj, ishte për mua kulmi dhe një akt i papranueshëm. Ishte në kundërshtim të plotë madje edhe me kauzën e krijuar në protestat e janarin, në mbrojtje të nënave. Znj. Ajnishahe Halimi për mu është njëra ndër femrat me të guximshme që ka Kosova dhe, se kontributi i saj gjithnjë ka qenë në shërbim të vendit dhe kombit dhe, përjashtimi i saj dhe mënyra e argumentimit duke u munduar ta njollosnin figurën e saj, ishte për mua akt i papranueshëm i pasinqertë dhe i pamoralshëm. Jam i bindur që pas një pauze, do të pasonte edhe përjashtimi im, por unë veç isha i gatshëm të largohem kështu që ishte për mu edhe një akt moral dhe shenjë solidarizimi me vlerat e mendimit dhe shprehjes së lirë.
“Bota sot”: Flitet se në VV-je vërtet nuk ka demokraci të brendshme, pse ndodh kjo kur kinse VV je trumbeton edhe bashkim kombëtar, e në përditshmëri luan disi lojën enveriste, a ka diçka enveriste-staliniste në VV-je?
Duhanaj: Duke qenë se kam eksperiencë, e njoh mënyrën e organizimit të brendshëm të disa subjekteve politike, them me plotë bindje se VV nuk dallon, madje ka më pak mundësi informacioni për organizimin e brendshëm sesa në subjektet tjera. Pra, aty është çdo gjë e kontrolluar mirë. Vendimet mbështeten pa asnjë pyetje kritike, raportet financiare po ashtu mbështetën pa asnjë debat nga KP-ja. Nëse i pyet aktivistët se kush sa fiton nga Lëvizja askush nuk ka përgjigje sepse nuk kanë qasje në informacion. Kërkohet sakrificë nga njerëz që vërtetë sakrifikojnë çdo gjë, por nuk u lejohet informacion mbi mënyrën e financimit dhe shpenzimit të buxhetit. Pastaj është shumë e përfolur nëpër qarqet e aktivistëve se në kuadër të sekretarive ka shumë nepotizëm (familjarizëm) ku ka arritur në atë masë që të shndërrohet në një masë klanore të paprekshme, ku kulmi i kësaj ishte që nga ajo sekretari doli edhe Kryesia e re…
“Bota sot”: Z. Duhanaj, pasi që ishit deri dje në VV më duhet më shumë t’ju pyes rreth këtij subjekti, andaj më intereson mua dhe lexuesve të shumtë, e di se është temë pakëz prekëse: a ka pakëz flirtim në VV-je me religjionin, kryesisht islam?
Duhanaj: Njëra ndër pyetjet kritike për mua ka qenë edhe kjo teme. Në bisedat që kam pasur para se të bëhem pjesë e tyre më është thënë se është keqkuptim dhe keqinterpretim i opinionit. Natyrisht se e kam analizuar me sy kritik këtë segment dhe, për mendimin tim flirtet që kanë ndodhur e që janë publike, janë të mirëmenduara. Nëse e analizojmë target grupin e aktivistëve të LVV, mosha është shumë e re, shkolla e mesme dhe fillimi i studimeve, pasi që aty është mundësia e ndikimit më të madh dhe e kontrollimit përmes indoktrinimit ideologjik. Kjo tregon shumë edhe për qëndrimet e hapura të LVV dhe idesë së zbritjes nga 18 në 16 për sa i përket moshës së pjekurisë, ku në këtë kuadër fshihet pastaj edhe mundësia e lejimit të mbulesave nëpër shkolla. Pastaj kundërshtimi i hapur dhe kolektiv i ligjit në Parlament, për ndalimin në pjesëmarrje në luftërat jashtë vendit...
“Bota sot”: Tani më shtrohet pyetja, pse u larguat mu tani nga VV, kur edhe ndodhi rokada me kryetar?
Duhanaj: Siç e theksova më lart, për mua ishte temë e përfunduar tashmë LVV. Nuk e gjeja të ardhmen time, ndërsa momenti u ndikua shumë nga përjashtimet dhe mënyra e argumentimit të tyre, që më bëri të solidarizohem me të përjashtuarit dhe, njëherit t’i thërras edhe të tjerët që mendojnë njëjtë ta bëjnë të njëjtën gjë. Pasi që secili mund të jetë cak i radhës.
Përsa i përket ndryshimeve në kreun e LVV nuk mendoj që është substancial dhe nuk besoj që do të sjell ndryshime reale. Është një tentativë për t’i hedhur hi syve opinionit publik asgjë më shumë. Vetë mënyra e deklarimit se po tërhiqem nga kandidatura e ish kryetarit, në momentet e fundit të mbylljes së afatit të konkursit, duke neutralizuar të gjitha mundësitë për ta konkurruar kryetarin e tanishëm, thotë shumë për mënyrën e pasinqertë të krerëve të LVV-së. Jam i bindur se sikur Albin Kurti kishte qenë i sinqertë dhe nëse qëllimi i tij kishte qenë vërtet ai i proklamuar publikisht, dhe, nëse do ta deklaronte moskandidimin e tij më herët apo gjatë mbledhjes së KP me 15 janar, do të kishte kundërkandidat dhe gara do të merrte ndoshta kahe tjetër, prandaj nuk besoj që ka sinqeritet dhe as që pritet ndryshim aty.
“Bota sot”: A mos kishit edhe ju presion brenda, apo mos ishit lënë krejtësisht anash edhe si kuadër e edhe si anëtar i KP-së?
Duhanaj: Jo, në asnjë moment nuk ka patur ndonjë presion apo tendencë. Mendoj që presioni ndaj shumë njerëzve fillon nga poshtë, nga disa të ashtuquajtur ‘gardian’, të cilët mundohen të kontrollojnë gjithçka madje edhe pëlqimet (like) në FB-uk, dhe ku i kritikojnë njerëzit, të cilët pëlqejnë ide të kundërta. Për mua këta kanë qenë të papërfillshëm, nuk jam marrë me ta dhe as me kritikat e tyre. Ndërsa, për ndonjë tentativë nga krerët për të më ftuar ndoshta në ndonjë intervistë, nuk ua kam dhënë mundësinë duke deklaruar dorëheqjen paraprakisht.
Natyrisht siç e theksova më lart se të jesh anëtar i KP nuk është ndonjë mundësi reale për të dhënë kontribut politik. Janë të ashtuquajtura komitete, të cilat zhvillojnë politika e në të cilat asnjëherë nuk jam ftuar të japë asnjë kontribut. Kështu që i bie se kam qenë mish i huaj në atë organizatë.
“Bota sot”: Z. Duhanaj, më intereson edhe diçka, si e vlerësoni ju punën e z. Sh. Ahmeti gjerë më tani si kryetar i Prishtinës, dihet mirëfilli se deri më sot asnjë premtim të dhënë nuk e ka përmbushur?
Duhanaj: Shpend Ahmeti për sa i përket politikave, mendoj që ka shanse me bërë punë të mira, por, për ta arritur këtë duhet të jetë më pragmatik dhe më realist në disa aspekte. Ai ka marrë hapa konkret në disa projekte të vogla dhe në administratë, por kryeqyteti ka shumë më shumë probleme dhe për t’i zgjidhur ato kërkohet shumë punë të cilën nuk besoj që do t’ia arrijë nëse duke shkëput vendimmarrjen nga ndikimi ideologjik i LVV. Nëse i kthehemi dhe i bëjmë analizë periudhës së kaluar nga fillimi i qeverisjes së Prishtinës nga Shpendi, të gjitha kundërshtime dhe kritikat që i kanë ardhur nga opinioni publik kanë qenë të ndërlidhura me idetë e Lëvizjes, të cilat i ka mbrojt në segmente të caktuara. Prishtina ka patur nevojë për transparencë me të madhe dhe zbatim të ligjshmërisë, jo për ndryshim ideologjik, prandaj Shpendin e sugjeroj që ta rishikoj mënyrën e qasjes në disa aspekte, nëse dëshiron të lë emër të mirë, sepse nëse vazhdon me interpretimin dhe zbatimin e politikave të VV do të shpallet i dështuar.
