Shkrimtari Besnik Mustafaj, ish-ministër i punëve të jashtme dhe një nga themeluesit e Partisë Demokratike, tha në Tiranë se qëndrimi i kryetarit të PD-së, Lulzim Basha, për të ashtuquajturin “shkelje të sovranitetit” nuk qëndron dhe se kjo po e saboton reformën në sistemin e drejtësisë.
Zoti Mustafaj tha se reforma në drejtësi nuk është punë e lehtë, por një proces kompleks dhe i vështirë.
Megjithatë Partia Socialiste dhe Partia Demokratike, sipas tij, duhet të bashkëpunojnë me njëra-tjetrën dhe aleatët amerikanë dhe europianë, ndërsa tema e sovranitetit nuk hyn askund në këto bisedime për reformën.
Zoti Mustafaj tha se palët shpesh kërkojnë hetime ndërkombëtare për çështje të ndryshme dhe kërkojnë ndihmën e SHBA dhe BE-së, të cilët janë mbështetësit më të mëdhenj të zhvillimit të Shqipërisë.
Zëri i Amerikës: Zoti Mustafaj! Ka mbetur vetëm një javë nga afati i shqyrtimit në parlament të reformës në drejtësi. Pasi u kaluan moskuptimet mbi vendet e rezervuara në komisionet e përzgjedhjes së prokurorëve dhe gjyqtarëve, së fundi doli si pengesë prania e ekspertëve ndërkombëtarë në verifikimin e gjyqtarëve. Cili është komenti juaj për zhvillimet e fundit?
Besnik Mustafaj: Me një fjali të përgjithshme do të thosha se reforma në drejtësi është e vështirë dhe ndërthurr në vetvete shumë aspekte, por dua të ndalem tek koncepti i sovranitetit, që PD e ka zhvilluar këto dy tre ditët e fundit me një zë shumë të ngritur.
Për mua, kjo nuk ka asnjë kuptim, por është një pretekst që nuk i bën nder PD-së. Koncepti i sovranitetit në një proces integrues ka kuptimin e vet, por në terrenin konkret të Shqipërisë, ku po nxirret si arsye se po cënohet sovraniteti i republikës tonë nëpërmjet dhënies së kompetencave një përfaqësie të huajsh në përzgjedhjen e gjyqtarëve tanë, për mua kjo nuk i bën nder PD-së.
Patëm rastin e fundit kur prokuroria dhe gjykata e shkallës së parë ndaluan drejtues të policisë së shtetit lidhur me makinën e përgjimit; një veprim i paligjshëm, antikushtetues, që meriton së paku një hetim shumë serioz. Sapo Saimir Tahiri, ministri i brendshëm, bëri presion mbi drejtësinë në shkallën e dytë, ata u liruan nga përgjegjësia.
Pra, është në dobi të Shqipërisë më mirë t'ua japim këtë “pikë sovraniteti” ndërkombëtarëve për një kohë të caktuar, siç parashikohet në ligj, në mënyrë që gjyqtarët të ndjehen të mbrojtur nga ky lloj sovraniteti dhe të bëjnë detyrën e tyre, se sa t'ia lëmë Saimir Tahirit apo të tjerëve si ai, që do të vijnë pas tij. Kjo është një mënyrë për ta sabotuar në thelb reformën dhe që nuk prek aspak sovranitetin e republikës tonë, sepse me kushtetutë parlamenti ka kompetenca që në çdo çastt kur ata mund t'i tejkalojnë kompetencat e tyre, ai ua heq ato me ligj.
Për mua kjo nuk i bën nder PD-së dhe e nxjerr PD-në në një dritë jo të mirë. Në historinë e saj PD ka një rol të jashtëzakonshëm; ajo ka rrëzuar komunizmin, ka sjellë pluralizmin, ka futur Shqipërinë në Këshillin e Europës, ka futur Shqipërinë në NATO, ka realizuar procese transformuese të Shqipërisë dhe papritur tani kërkon të sabotojë reformën në drejtësi. Nuk është e mirë.
Zëri i Amerikës: Pra, mendoni më mirë të lëshohet kjo “pikë sovraniteti” për të fituar një drejtësi të pastër dhe profesionale?
Besnik Mustafaj: E para; duhet të sqarohemi se nuk është realisht çështje sovraniteti kjo që parashikohet në ligj. Fakti është se vetë PD në origjinë të reformës ka kërkuar dhënien e kompetencave të vettingut një strukture të huaj me arsyen shumë të drejtë se nuk ka besim te Edi Rama dhe ekipi i tij. Edi Rama dhe ekipi i tij nuk japin arsye për t'u besuar. Atëherë dhënia e kompetencave një strukture të huaj, sipas filozofisë së PD-së, që unë e kam mbështetur në atë kohë, do të ishte një mënyrë për ta shpëtuar drejtësinë. Pra kështu thirret, si përherë, një arbitër apo ndihmues ndërkombëtar. PD përmes Berishës dhe të tjerëve pak kohë më parë kërkoi hetim dhe gjykim nga të huajt për kontratën e CEZ-it, që është një çështje shumë më pak e rëndësishme se sa tërësia e reformave të tjera. Pra, ka një mungesë sinqeriteti nga drejtuesit e PD-së në paraqitjen e këtij argumenti.
Zëri i Amerikës: Zoti Mustafaj, opozita nuk pranoi as propozimin e kompromisit të ofruar nga ndihmës sekretarja amerikane e shtetit Viktoria Nuland, duke këmbëngulur se misionit ndërkombëtar të monitorimit po i jepen kompetenca kushtetuese, dhe se kjo është në kundërshtim me vlerësimet e Komisionit të Venecias. Zonja Nuland dhe Delegacioni i BE-së nënvizuan se, përkundrazi, propozimi i fundit është në respekt të Opinionit të Venecias. Si e vlerësoni ju qëndrimin e opozitës, për të cilën ambasadori amerikan ka thënë se kryetari i saj Basha gjithnjë ka patur diçka për të kundërshtuar?
Besnik Mustafaj: Çështja është komplekse, ç'është e vërteta. E para, vetë Basha dhe Rama ulen për të biseduar mbi një version të sjellë nga ndihmës sekretarja amerikane e shtetit, duke pranuar këtë “cënim sovraniteti”, nëse i kthehemi kësaj teme. A nuk janë të aftë këta të hartojnë një draft dhe ta shndërrojnë në ligj për reformën? Unë besoj se ambasadori Lu e ka administruar keq gjatë punës së tij mbështetjen e kësaj reforme, por zoti Basha ka bërë gabime të palejueshme për një lider. Dy ditë më parë në mbledhjen e grupit parlamentar zotit Basha i është ngritur nga kolegët problemi i mungesës së një koherence, i mungesës së një transparence me ekipin parlamentar të PD-së.
Ai është lider i një partie si PD, me kapacitete shumë të mëdha ekspertësh, juristësh, që janë edhe në politikë. Për ta bërë drejt rolin që i takon në këtë reformë, duhet që pasi, është studiuar projekti, i paraqiten vërejtjet Komisionit të Venecias, dhe ato duhet të ishin të qarta për demokratët, për gjithë shqiptarët, për trupin diplomatik se çfarë koncepti ka PD-ja për këtë reformë, por kjo gjë nuk është bërë. Në mënyrë sistematike janë nxjerrë argumenta të tjerë, a thua se aty ishte një minierë ku zoti Basha dhe ekipi i tij vazhdimisht gërmonin dhe gjenin gjëra të reja në një tekst ekzistues. Ai lexohet, analizohet nga ekspertët dhe politikanët dhe PD i ka kapacitetet për të dalë që në fillim me vërejtjet. Nuk mundet që herë pas here dhe në mënyrë jokalendarike të dalësh me versione të reja, sepse ky është sabotim i reformës dhe unë si demokrat nuk ndjehem mirë, sepse kjo i jep pikë një qeverie si kjo e Edi Ramës.
Zëri i Amerikës: Cili është vlerësimi juaj për qëndrimet e kryeministrit Rama, i cili tha së fundi se është gati të miratojë çdo formulim të bërë nga PD, mjafton që ai të pranohet nga SHBA dhe nga BE?
Besnik Mustafaj: Ajo deklaratë është joserioze. Kryeministri i vendit pati deklaruar para disa kohësh se nuk e ka lexuar draftin dhe me këtë na thotë se nuk do ta lexojë as tjetrin, boll ta pëlqejnë të huajt. Por, për kë bëhet reforma? Kryeministri i vendit është de facto numri një në drejtimin e shtetit, ndonëse ne jemi republikë parlamentare, por de facto ai ka kompetenca prej kancelari. Pikërisht ky autoritet thotë: “Le ta shkruajë opozita, le ta miratojnë ndërkombëtarët, unë i vë firmën poshtë”. Pse mund të quhet kjo pastaj reformë e tij?! Çfarë gjurme është kjo në të ardhmen e sistemin e drejtësisë?! Mua më shqetësoi shumë kjo deklaratë, sepse ai me këtë pohim e theksoi më shumë mugesën e seriozitetit të tij në drejtimin e kësaj maxhorance.
Zëri i Amerikës: Ka tashmë shumë zëra që mbështesin idenë e zgjedhjeve të parakohshme, në rast të dështimit të miratimit të reformës. Cili është mendimi juaj?
Besnik Mustafaj: Deklaratat kontradiktore në gjirin e koalicionit qeveritar tregojnë konfuzionin e madh që ka kjo maxhorancë, tregojnë mungesën e vizionit që ka ajo për t'i shkuar mandatit deri në fund. Zgjedhjet e parakohshme janë shenjë e një krize të thellë, janë humbje e kapaciteteve për të qeverisur. Nëse bëhen zgjedhje të parakohshme, kjo maxhorancë, si PS vetëm apo edhe aleatët e saj, dëshmojnë para opinionit publik se nuk janë të aftë ta mbyllin mandatin siç ua kanë dhënë shqiptarët.
Tani, a duhen apo jo zgjedhjet e parakohshme? Për mendimin tim, zgjedhjet e parakohshme do t'i përshtateshin vetëm Edi Ramës, sepse ai vjen me një bilanc shumë negativ të qeverisjes, me mosmbajtje të përgjithshme të premtimeve të tij. Duke bërë zgjedhje të parakohshme me arsyetimin se nuk u bë reforma në drejtësi, Rama shkon para shqiptarëve dhe u thotë: “Mua nuk më la opozita të qeveris”. Nga ana tjetër, ne kemi një shqëri ende të papjekur politikisht përpara kësaj ngjarjeje. Unë besoj se Edi Rama e ka në interesin e tij të bëjë zgjedhje të parakohshme, por nga ana tjetër ai nuk ndjehet i sigurtë për rezultatin; pra, edhe i do edhe nuk i do ato; kjo është një mungesë lidershipi në sjelljen e tij.
Zëri i Amerikës: Si i shihni marrëdhëniet mes PS-së dhe LSI-së? LSI ritheksoi se ajo mbështet vetëm një reformë të miratuar me konsensus. A mund të sjellë ky qëndrim rrezikun e dështimit të reformës?
Besnik Mustafaj: Nuk i njoh mirë nga brenda, por Astrit Patozi kishte thënë në mbledhjen e fundit të grupit parlamentar të Partisë Demokratike gjatë diskutimit të vet se me ngurimin dhe me pengimin e variantit të fundit të paraqitur nga zonja Nuland, PD po i jep mundësi LSI-së të fshihet pas PD-së. Zoti Patozi është një deputet shumë serioz i PD-së dhe nga kjo unë presupozoj se ai i ka informacionet e nevojshme e të sigurta që Ilir Meta nuk e do këtë reformë. Nëse reformën nuk e do Ilir Meta, atëherë bëhet edhe më i pamundur miratimi i saj, dhe atëherë bëhen edhe më të domosdoshme zgjedhjet e parakohshme. Arsyet që mund të kenë Ilir Meta dhe LSI-ja për të kërkuar zgjedhje të parakohshme unë nuk i di.
Zëri i Amerikës: Zoti Mustafaj, thirrjet për miratimin e reformës kanë ardhur dhe vazhdojnë të vijnë nga nivelet më të larta të Uashingtonit dhe Brukselit. Sa rrezikon Shqipëria, duke mos i dëgjuar këto thirrje?
Besnik Mustafaj: Rrezikon shumë, por unë me keqardhje do të bëj një diferencim. Përmendëm këtu shprehjen e Edi Ramës: “Shkruajeni ju dhe unë e miratoj”. Pra, vetë Rama po i kapitalizon simpatitë e ndërkombëtarëve pa të drejtë, por në sajë të një “ndihme”, që po i jep PD-ja, duke qenë refraktare në bashkëpunimin me ndërkombëtarët. PD është formuluese e aspiratës “Edhe ne si gjithë Europa”, është formuluese politike programore e kësaj aspirate dhe si e tillë ajo duhet të jetë jashtëzakonisht e vëmendshme dhe bashkëpunuese me Bashkimin Europian.
PD është formuluese e përcaktimit se SHBA është aleate strategjike e Shqipërisë. Nuk është Partia Socialiste, aq më pak këta që janë sot në krye të saj. Duke qenë vetë në origjinë të imponimit në skenën politike shqiptare të një përcaktimi të tillë ndaj SHBA, PD duhet të jetë absolutisht kooperative me SHBA-të. Në këtë situatë jo të mirë elektorale, në këtë periudhë transformimi të brendshëm, që po kryen, PD nuk mund të humbë kreditet e saj historike në marrëdhëniet me Bashkimin Europian dhe me SHBA.
Ky lidership, i cili për një vit shkon në zgjedhje parlamentare, nëse marrim kalendarin politik normal, nuk mund të shkojë drejt tyre me ftohtësi nga ana e partnerëve ndërkombëtarë, për të mos thënë më shumë. Po ashtu, kemi përpara një reformë tjetër, e cila nuk mund të kryhet pa mbështetjen europiane dhe amerikane, që është reforma zgjedhore. PD nuk mund të mbrojë interesat e saj elektorale në këtë reformë, t'i mishërojë në ligj interesat e saj politike, nëse nuk ka mbështetje ndërkombëtare, sepse Edi Rama dhe maxhoranca e tij kanë treguar që ditën e parë, kur kanë shkuar në zyrat e tyre në 2013, një arrogancë dhe shpërfillje ndaj opozitës. Të vetmit aleatë të sinqertë në arritjen e këtyre aspiratave PD ka patur ndërkombëtarët, europianët dhe amerikanët. Ligjin për dekriminalizimin, për shembull, i cili është një kontribut historik i PD-së dhe opozitës në këtë periudhë, nuk do të mund ta kishte realizuar pa mbështetjen e amerikanëve dhe europianëve.
Zëri i Amerikës: E mendojmë për pak se reforma do të miratohet në parlament më 21 korrik. Sa të vullnetshme i shihni palët për ta zbatuar atë?
Besnik Mustafaj: Ligji është bërë i tillë, që zbatimi i tij bëhet i detyrueshëm, sepse ka ringritje dhe riformatim të gjithë institucioneve të drejtësisë. Pra, do të ketë një ringritje, një rivënie në lëvizje të gjithë trupës tonë gjyqësore; prokurorëve, policisë kriminale, gjykatave në të gjitha nivelet; detyrimisht do të vihen në lëvizje dhe do të fillojë zbatimi, do të ketë lëvizje njerëzish, që janë sot në drejtim të sistemit gjyqësor apo gjyqtarë të thjeshtë. Do të vijnë njerëz të rinj, që shpresojmë të sjellin frymën e re, që imponon ligji i ri. Pra, ne kemi të drejtë të shpresojmë shumë se gjërat do të lëvizin. Unë nuk jam aq naiv sa të besoj se reforma është një çekiç magjik, që do të hapë dyert e mëdha të ndryshimit rrënjësor, por besoj se fillon një proces i tillë.
