Konflikti mes Izraelit dhe Hamasit po ndikon në fusha të ndryshme. Ndërkohë sulmet e militatëve Houthi ndaj anijeve me mallra në Detin e Kuq rrezikojnë të shkaktojnë një rritje të çmimit të mallrave duke rrezikuar në këtë mënyrë ekonominë globale.
Tensionet dhe luftërat gjeopolitike kombinohen me një krizë globale shëndetësore për të krijuar një “koktej” rreziqesh. Dhe pasojat së shpejti mund të ndihen në standardet e jetesës së konsumatorëve në mbarë botën.
Vetëm në vitin 2021, efektet anësore të pandemisë shkaktuan kaos në zinxhirin global të furnizimit, duke shënuar inflacionin më të lartë në 40 vitet e fundit. Dhe ndërsa bankat qendrore dhe politikanët anembanë botës u përpoqën të ulnin çmimet, kriza energjetike dhe embargoja ndaj naftës ruse pas pushtimit rus të Ukrainës, rriten çmimet në maksimum duke nxitur inflacionin dhe duke e komplikuar më tej situatën.
Kriza e fundit, megjithatë, vjen këtë herë në formën e një bllokimi të Kanalit të Suezit, arteria më kritike në botë për kalimin e anijeve tregtare, arteria që ka shkaktuar luftëra midis ish-fuqive koloniale të Britanisë dhe Francës.
Sulmet në Detin e Kuq do të shkaktojnë vonesa të transportit dhe do të rrisin çmimin e mallrave, duke sjellë një rrezik të ri inflacioni për ekonominë.
Kompanitë e transportit detar po devijojnë ngarkesat pasi militantët Houthi të mbështetur nga Irani sulmuan anijet tregtare që lundronin në Detin e Kuq. Anijet do të duhet të lundrojnë rreth Afrikës në vend që të marrin rrugën më të shkurtër përmes Kanalit të Suezit.
Ky ndryshim i rrugës do të nënkuptojë kosto më të larta transporti dhe kohë më të gjatë dorëzimi. Deti i Kuq është një nga korsitë më të rëndësishme të transportit detar në botë, duke bartur rreth 14% të tregtisë detare globale. Ndër ekonomitë më të prekura nga ndërprerjet tregtare do të ishin Greqia, Jordania, Sri Lanka dhe Bullgaria, sipas analistëve.
Më shumë se 20% e kontejnerëve që kalojnë përmes Kanalit të Suezit transportojnë mallra nga Azia në vendet europiane dhe mesdhetare. Anijet e devijuara do të duhet të lundrojnë rreth Afrikës për të arritur në Europë, duke i shtuar të paktën shtatë deri në 10 ditë udhëtimit.
Megjithatë, ka arsye për të besuar se ndërprerjet do të kenë vetëm një ndikim të moderuar ekonomik. Ndërsa kostoja e dërgimit të një kontejneri nga Shangai në Roterdam është rritur 44% nga fundi i tetorit përpara fillimit të sulmeve, dhe me më shumë se 26% në Genova, ato mbeten shumë nën nivelet në 2021 dhe 2022 gjatë pandemisë.
Efekti në inflacion në Europë do të jetë i kufizuar pasi tregjet dhe kompanitë e transportit detar përshtaten me situatën e re. Eksportet nga Kina në Europë ranë çdo muaj që nga qershori, ndërsa rritja e eksporteve nga Japonia në Europën Perëndimore u ngadalësua në 1.1% në nëntor nga një vit më parë.
SHBA konfirmoi krijimin e një grupi të ri pune që synon të mbrojë anijet tregtare që udhëtojnë nëpër Detin e Kuq. Vendet pjesëmarrëse përfshijnë Britaninë e Madhe, Bahreinin, Kanadanë, Francën dhe Italinë. Si Japonia ashtu edhe Kina kanë baza ushtarake në Xhibuti, pranë Detit të Kuq, por nuk kanë thënë se do të marrin pjesë në këtë projekt – mburojë.
Një goditje për ekonominë e Izraelit
Kanali i Suezit është gjithashtu kanali më i rëndësishëm i transportit të naftës, pasi përfaqëson 10% të flukseve botërore të naftës dhe 14% të flukseve të naftës në botë.
Për më tepër, në periudhën janar-nëntor, rreth 8.2 milionë fuçi naftë bruto dhe produkte nafte kalonin nëpër kanal çdo ditë në të paktën 30 cisterna.
Vetëm lajmi se gjigandi i naftës BP ndaloi të hënën kalimin në Detin e Kuq, rriti çmimet e naftës automatikisht deri në 2%. Megjithatë, ndikimi në çmimet e naftës ka qenë i kufizuar deri më tani dhe përgjithësisht pritet të mbetet i kufizuar.
Dikur duheshin 24 ditë për të transportuar një ngarkesë nafte nga Arabia Saudite në Roterdam përmes Kanalit të Suezit, ndërsa cisterna do të kalojë tranzit në Kepin e Shpresës së Mirë për 42 ditë.
Kriza, megjithatë, vetëm rrit koston e transportit dhe sigurimit të naftës, por nuk mund të ndikojë në prodhimin e saj. Përkundrazi, pritet të ketë ndikim në ekonominë e Izraelit, e cila është edhe objektivi i rebelëve Houthi.
Goditja mund të jetë e rëndë për ekonominë e vendit të shkatërruar nga lufta, duke pasur parasysh se rreth 30 për qind e importeve të Izraelit kalojnë përmes Detit të Kuq me anije me kontejnerë.
Nëse goditja mund të jetë e rrezikshme për Izraelin mund të jetë shumë më kritike për ekonominë tashmë e Egjipti, e cila tashmë ka paguar për pasojat e luftës duke reduktuar turizmin e saj.
Kryesorja është se Kanali i Suezit i përket Egjiptit, i cili e administron dhe e mirëmban atë dhe nxjerr të ardhura të konsiderueshme nga kalimi i anijeve tregtare dhe cisternave.
Sipas të dhënave zyrtare, Autoriteti i Menaxhimit të Suezit fitoi një rekord prej 9.4 miliardë dollarësh në vitin fiskal 2022-2023.
Gjithashtu si rezultat i ndryshimeve klimatike, rënia e reshjeve ka ulur vëllimin e ujit për transportin përmes Kanalit të Panamasë, duke rritur radhët e cisternave dhe duke zvogëluar numrin e anijeve që kalojnë.
Për më shumë se një shekull, që nga përfundimi i tij në 1914, Kanali i Panamasë i ka lejuar anijet të shmangin lundrimin rreth Amerikës së Jugut, një udhëtim i rrezikshëm prej më shumë se 8,000 milje detare, rreth 13,000 kilometra, që zgjati më shumë se dy muaj.
Anijet që transportojnë karburant, drithëra, metale dhe produkte të konsumit nga Azia Lindore në SHBA kalojnë përmes Kanalit të Panamasë. 40% e mallrave të konsumit të transportuara nga Azia Verilindore në SHBA kalojnë përmes Kanalit të Panamasë.
Duke shpallur nismën për mbrojtjen e anijeve në Detin e Kuq, Sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së, Lloyd Austin, theksoi se “Deti i Kuq është një rrugë detare kritike, vendimtare dhe një korridor tregtar i rëndësishëm strategjik që lehtëson tregtinë globale”.
Kostoja e transportit të produkteve në kontejnerë të mëdhenj nga Azia në Europën veriore është rritur me 16% ditët e fundit.
Ogurzi për Kontinentin e Vjetër është vlerësimi i Matthew Wright, analist, i cili tha se “Europa është rajoni më i ekspozuar ndaj ndërprerjes së tranzitit të Kanalit të Suezit, pasi një e katërta e importeve të naftës që kalon atje”.
8.2 milionë fuçi naftë dhe derivate të naftës në ditë kaluan përmes Detit të Kuq midis janarit dhe nëntorit 2023.
