Edward P. Joseph, profesor për menaxhimin e konfliktit në “Johns Hopkins” i cili ka shërbyer në detyra të ndryshme në Ballkan, duke përfshirë ushtrinë amerikane dhe si Zëvendës Shef i Misionit të OSBE-së në Kosovë, në një shkrim autorial të publikuar në Foreign Policy, të titulluar “Shtetet e Bashkuara po krijojnë një krizë në Kosovë- Ja se si t`i shpëtoni - para se të jetë tepër vonë”.
Ai deklaron se nëse dikush mund ta kuptojë përplasjen e shëmtuar dhe të panevojshme mes Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës, ai është Volodymyr Zelensky.
“Kërkojini presidentit ukrainas t'u japë rusëve etnikë autonomi dhe Zelensky do të bëjë menjëherë tre pyetje: A do të pranojnë rusisht folësit që të jetojnë në Ukrainë, jo në Rusi? A do ta njohë Rusia sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës? Dhe a do të na lejojë përfundimisht dhënia e autonomisë të anëtarësohemi në NATO?”, shkruan profesori Joseph.
Sipas tij, paaftësia e Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian për t'iu përgjigjur këtyre pyetjeve, siç aplikohet për Kosovën dhe Serbinë, është në themel të luftës vetë shkatërruese të pushtetit perëndimor me kryeministrin e Kosovës Albin Kurti.
Ai deklaron se nëse dikush mund ta kuptojë përplasjen e shëmtuar dhe të panevojshme mes Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës, ai është Volodymyr Zelensky.se në vend që ta shikojnë autonominë në mënyrë strategjike – siç do ta bënte Zelensky, dhe siç bën presidenti rus Vladimir Putin – zyrtarët e administratës së Biden janë po aq dogmatikë sa kryeministri i Kosovës që ka tërhequr pas vetës, zemërimin e Perëndimit.
“Uashingtoni ka përmbushur detyrimin e kahershëm të Prishtinës, të pranuar së fundmi nga Kurti, për të krijuar një Asociacion të komunave me shumicë serbe. E frustruar me kryeministrin e Kosovës për dështimin në paraqitjen e kushteve të tij për themelimin e shoqatës, dhe e zemëruar me operacionin e tij të fundit, të pamatur të policisë speciale në veriun e mbizotëruar nga serbët e Kosovës, administrata e Biden tashmë e ka ndëshkuar Kosovën dhe është gati të shkaktojë më shumë dhimbje”
Joseph deklaron se duke hequr dorë nga presioni, Kurti deri më tani ka hedhur poshtë kërkesat e SHBA-së dhe BE-së për të tërhequr policinë speciale nga veriu, për të hequr kryetarët e komunave të instaluara së fundmi në ndërtesat komunale dhe për të shkuar drejt zgjedhjeve të reja.
“Kurti këmbëngul që serbët që sulmuan NATO-n dhe policinë e Kosovës më 29 maj, fillimisht të sillen para drejtësisë, si pjesë e planit pesë pikësh të kryeministrit për të ulur tensionet. Për të shmangur një bojkot tjetër serb të zgjedhjeve, presidentja e Kosovës Vjosa Osmani – e cila kryesisht mbështet linjën e Kurtit – ka propozuar që të paktën 20 për qind e votuesve të nënshkruajnë një peticion për zgjedhje të reja”, shkruan profesori Joseph, sipas të cilit, me sfidën e tij, Kurti ka zemëruar Shtetet e Bashkuara, aleatin më të rëndësishëm të Kosovës, ka tjetërsuar popullsinë serbe të Kosovës dhe ka nxitur presidentin serb Aleksandar Vuçiq, që edhe ashtu si autokrat, po përballet me protesta të pashembullta të brendshme.
“Dëshira e Uashingtonit për të vendosur sanksione shtesë ndaj Kosovës është e kuptueshme”.
Ai thotë se është gjithashtu një gabim i rëndë. “Uashingtoni dhe Brukseli e ndajnë shumë fajin për krizën, duke përfshirë dhunën e paramenduar të ushtruar nga serbët kundër paqeruajtësve të NATO-s. Absurditeti i sanksionimit të një aleati demokratik në Prishtinë, ndërkohë që përshëndetet një autokrat manipulues, pro-rus si një “partner më i mirë dhe më i mirë [SHBA-së]”, siç tha ambasadori i SHBA-së në Serbi, Christopher Hill në një intervistë me shërbimin serb të Zërit të Amerikës, duhej t’i jepte një pauzë Sekretarit të Shtetit, Antony Blinken.
“Në vend që të lejojë zhgënjimin të udhëheqë politikën ndaj Kosovës, ose të lejojë iluzionin për të udhëhequr politikën ndaj Serbisë, Blinken duhet të rishqyrtojë urgjentisht qasjen e administratës së tij. I bindur nga vartësit e tij, Blinken me sa duket ka nënshkruar një mirëkuptim me Vuçiqin. Mbështetja e Serbisë për Ukrainën përkthehet në butësi të SHBA-së ndaj Vuçiqit, i cili ka ringjallur nacionalizmin “serb të madh” që e solli Beogradin në konflikt me fqinjët e tij dhe NATO-n në vitet 1990”.“ Siç shpjegoi Hill në lidhje me ndihmën për Ukrainën, "kur njerëzit janë në bord, marrëdhëniet përmirësohen". Kjo frazë kap qëndrimin e administratës së Bidenit ndaj Serbisë”.
Joseph shkruan se ajo që duhet të shqetësojë Blinken është se Moska vështirë se duket e shqetësuar nga ndonjë prej arritjeve të administratës Biden me regjimin e Vuçiqit.
Sipas tij, marrëdhëniet serbo-ruse vazhdojnë përballë votave simbolike dhe egoiste të Beogradit të lidhura me Kosovën kundër Rusisë në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së.
“Teksa armatimet moderne perëndimore e kthejnë valën e luftës kundër Rusisë, Kremlini ka hedhur poshtë raportet – të konfirmuara nga Vuçiq – se municionet serbe të epokës sovjetike kanë gjetur rrugën e tyre drejt Ukrainës. Narrativat pro-ruse, të organizuara nga Beogradi në kundërshtim me BE-në, gjejnë rrugën e tyre në të gjithë Ballkanin”.
Joseph thotë se ndërsa Serbia diversifikon furnizimin e saj me gaz, Beogradi ka dyfishuar naftën ruse. “Nocioni se Vuçiç do të dorëzojë depozitat e litiumit të Serbisë në Perëndim duket fantastik tani që qytetarët serbë – shumë prej të cilëve kundërshtojnë ashpër minierat e litiumit – janë mobilizuar kundër presidentit të tyre dominues”.
Ai thotë se egoja pro-ruse e Vuçiqit, shihet kur shefi i inteligjencës, Aleksandar Vulin, sapo mori pjesë në një konferencë të madhe të sigurisë në Moskë, "duke sinjalizuar për qendrat e fuqisë perëndimore se Serbia ka një alternativë [ruse]". Serbia mbetet vendi i vetëm evropian – përveç Bjellorusisë aleate të Kremlinit – që nuk e sanksionon Rusinë.
Profesori Joseph shkruan se çështja është se Putin beson se ai, jo Perëndimi, po fiton në Ballkan, me kosto shumë të ulët.
“Nga këndvështrimi i Kremlinit, çrregullimi në një rajon ku Shtetet e Bashkuara, BE dhe NATO kanë avantazhin strategjik është provë se administrata Biden nuk di se si të ushtrojë pushtetin”.
“Nëse Vuçiç – pa armë bërthamore apo rezerva masive të naftës dhe gazit – mund të ngatërrojë Perëndimin, atëherë po ashtu edhe Putini. Moska e kupton se Kosova – jo energjia apo vëllazëria sllave ortodokse – është mundësues për marrëdhëniet serbo-ruse dhe për destabilizimin rajonal të nxitur nga Beogradi”.
Në këtë shkrim, profesori Joseph deklaron se me bindje gati fetare, zyrtarët amerikanë mbështesin autonominë serbe si Graalin e Shenjtë për mbylljen e çështjes së Kosovës.
Ai shkruan se në realitet, dhënia e Asociacionit për serbët e Kosovës – pa avancuar njohjen e Kosovës nga serbët dhe nga aleanca e plotë e NATO-s – është një mashtrim.
“Nuk është rastësi që Rusia gjithashtu përkrah skemën e autonomisë serbe, në të njëjtën gjuhë ungjillëzuese si zyrtarët e SHBA-së dhe BE-së. Themelimi i Bashkësisë së Komunave Serbe do të garantonte të drejtat, sigurinë dhe besimin në të ardhmen (për serbët në Kosovë),” citon Joseph, ambasadorin e vjetër rus në Serbi, Alexander Botsan-Kharchenko, dhënë për agjencinë e lajmeve TASS në fund të muajit të kaluar.
Joseph thotë se Kremlini e kupton atë që Uashingtoni dhe Brukseli nuk e kuptojnë: Asociacioni i propozuar është një mjet për të projektuar ambicien serbe, jo për të mbrojtur serbët e Kosovës.
“Vuçiq nuk dëshiron asnjë version të asociacionit në përputhje me sovranitetin, integritetin territorial dhe funksionalitetin e Kosovës. Pavarësisht garancive me shkrim nga zyrtarë të lartë të SHBA-së, Uashingtoni nuk ka treguar se mund ta bindë Beogradin që të blejë një formë stabilizuese të autonomisë – edhe përgjatë linjave të paqarta të propozuara nga kryeministri shqiptar Edi Rama”.
Përkundrazi, shkruan Joseph, zyrtarët i bëjnë presion Kosovës që të negociojë jashtë propozimit serb për autonomi, edhe pse ata pranojnë se ai është jashtëzakonisht i papranueshëm.
“Vërtetimi i një pozicioni hapjeje shkatërrues është një grackë klasike negociuese. Në këtë rast, ndërmjetësuesit perëndimorë harrojnë se Vuçiq ka përmbysur marrëveshjen Kosovë-Serbi të bërë më 18 mars, ditën kur BE-ja dhe SHBA-ja e shpallën atë si “ligjërisht të detyrueshme”, edhe pse presidenti serb refuzoi ta nënshkruajë atë”.Sipas tij, as Shtetet e Bashkuara, BE, apo edhe NATO nuk duket se e kuptojnë rrezikun e vërtetimit të përsëritur të taktikave fizikisht destruktive serbe në veri të Kosovës.
“Ndërsa një oficer i KFOR-it të SHBA-së në terren vlonte për sulmet e 29 majit nga serbët, zyrtarët fyen Kurtin, duke e lejuar Vuçiqin të arratisej i lirë. Kjo është e pafalshme duke pasur parasysh përdorimin e mjeteve shpërthyese të dizajnuara me kujdes që kërkojnë përgatitje, të cilat nuk mund të kishin kaluar pa u vënë re nga Beogradi”.
Profesori Joseph shkruan se ambasadori Hill fajëson në mënyrë rutinore Kosovën – një vend në të cilin ai nuk është i akredituar – ndërkohë që injoron lëvizjet nxitëse të Beogradit.
“Në dhjetor, Vuçiq e quajti Kurtin "llum terrorist". Në prill, Vuçiq promovoi bojkotin e serbëve të Kosovës ndaj zgjedhjeve në veri, duke e etiketuar qeverinë e Kosovës “pushtuese”. Me kërkesa zhvatëse, presidenti serb vazhdon të bllokojë serbët e Kosovës që të zgjedhin liderët e tyre”, rikujton ai.
Duke sjellë një retrospektivë të ngjarjeve, Joseph shkruan se dimrin e kaluar, zyrtarët e SHBA dhe NATO-s i dhanë besim kërkesës së pacipë të Beogradit për të dërguar trupat e tij në Kosovë dhe racionalizuan barrikadat kërcënuese të vendosura shpesh në veri të vendit.
“Në versionin aktual të sindromës së Stokholmit, zyrtarët perëndimorë, duke përfshirë një gjeneral të Gardës Kombëtare të Ushtrisë Amerikane, tani e konsiderojnë Vuçiçin si çelësin e stabilitetit, disa ditë pasi udhëheqësi serb vendosi forcat e tij në gatishmëri të lartë dhe nuk arriti të parandalonte sulmet ndaj NATO-s, duke nxitur një shtimi i trupave të KFOR-it”.
Profesori Joseph deklaron se nuk ka dyshim se Kurti, duke injoruar thirrjet e qarta dhe të koordinuara të SHBA-së dhe NATO-s, është një ndihmës i dhunës.
“Fatkeqësisht, të tillë janë edhe negociatorët e SHBA-së dhe BE-së, të udhëhequr nga shefi i BE-së për Politikë të Jashtme, Josep Borrell. Në mars, BE dhe Shtetet e Bashkuara lejuan Vuçiqin të largohej nga Ohri, Maqedonia e Veriut - vendi i negociatave kryesore midis Beogradit dhe Prishtinës - pa një angazhim që serbët të kthehen në institucionet e Kosovës dhe të marrin pjesë në zgjedhjet për kryetar komune”.
Ai thekson se kjo mbikëqyrje çoroditëse sakatoi negociatat për autonominë, në të cilat përfaqësuesit e zgjedhur serb do të luanin një rol kritik.
“Zgjedhjet e suksesshme do t'i kishin legjitimuar përfaqësuesit në sytë e të gjitha partive, duke përfshirë ato në Prishtinë, dhe do të shënonin një kthesë nga largimi i hidhur dhe i prodhuar serb mbi targat në fund të vitit të kaluar. Pranimi i papritur nga Kurti të Asociacionit u dha negociatorëve mundësinë për të shtypur Vuçiqin. Në vend të kësaj, Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja panë se si Beogradi po projektonte një bojkot të zgjedhjeve të 23 prillit në veri – të organizuara nga Kosova me lavdërim të SHBA-së – duke krijuar terrenin për krizë”.
Profesori Joseph shkruan se kërcënimet e fshehura hollësisht të SHBA-së për të rrëzuar qeverinë Kurti mbi Asociacionin – një taktikë e ashpër e përdorur edhe në vitin 2020 nga administrata Trump – errësojnë dështimin e administratës Biden për të krijuar apo edhe për të kuptuar kushtet për të arritur autonominë.
“Siç mund të zbulojë përfundimisht administrata në Ukrainë, autonomia është një çështje e statusit përfundimtar, që përfaqëson levën e fundit të një vendi të përballur me një fqinj armiqësor, irredentist si Rusia apo Serbia”.
“Fatkeqësisht, marrëveshja Bruksel-Ohër që Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja ia imponuan kryesisht Serbisë dhe Kosovës është vetëm e përkohshme në natyrë. Kjo do të thotë se qasja perëndimore mbështetet në një kontradiktë: Kosova duhet të bëjë një lëshim të statusit përfundimtar për autonominë, por Perëndimi mund të premtojë vetëm - në rastin më të mirë - përparim në rritje në marrëdhëniet me Serbinë dhe me përpjekjen e Kosovës për përfshirje të plotë ndërkombëtare”.
Joseph shkruan se edhe nëse Prishtina i përmbush të gjitha obligimet e saj, duke përfshirë themelimin e Asociacionit, Kosova nuk ka asnjë garanci për kërkesat e saj thelbësore strategjike.
Se serbët e Kosovës mund të ruajnë besnikërinë e tyre ndaj Beogradit dhe të sfidojnë Prishtinën. Se Serbia ende mund ta refuzojë njohjen de jure të Kosovës. “Dhe, mbi të gjitha, Kosova mund të mbetet jashtë NATO-s – garancia unike e sovranitetit dhe integritetit territorial të Prishtinës”.
Prandaj, Joseph përfundon se rruga e Kosovës drejt aleancës mbetet e bllokuar nga katër anëtarë të NATO-s: Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Spanja.
“Zyrtarët e Departamentit të Shtetit të SHBA-së, duke përfshirë Blinken, pohojnë se zbatimi i marrëveshjes së Ohrit do t'i mundësojë Uashingtonit të apelojë ndaj katër pengesave”. /Foreignpolicy
