Profesori dhe eksperti amerikan në shkenca politike, Alon Ben Meir në një bashkëbisedim me “Bota sot” foli mbi dialogun Kosovë-Serbi dhe mundësinë e përfundimit të negociatave me njohje reciproke.
Së pari, ai përmendi deklaratën e ambasadorit Hovenier, derisa tha se dy palët duhet të bëjnë lëshime, në mënyrë që të arrihet tek njohja reciproke.
Po ashtu, përmendi dy shkaqet që dërguan deri në dështimin e negociatave.
“Ambasadori i SHBA-së në Kosovë, Jeffrey Hoviener, ka deklaruar së fundi se “Përfundimi i këtij procesi [dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë] duhet të jetë njohje mes dy vendeve, sepse çdo gjë më pak se kjo nuk përmbush vizionin që kemi për një Evropa e lirë, e begatë dhe paqësore”. Problemi është se të dyja palët duhet të bëjnë lëshime për të zbutur dallimet e tyre dhe për të arritur njohjen reciproke. Megjithatë, ata duhet të bien dakord paraprakisht se qëllimi i procesit të negociatave, "jap e merr", duhet të çojë në njohje reciproke. Dështimi i negociatave të kaluara i atribuohet në radhë të parë dy aspekteve: së pari, BE-ja, si ndërmjetës, nuk insistoi në nevojën e masave reciproke, veçanërisht nga ana e Serbisë, për të avancuar procesin e negociatave. Së dyti, siç ka thënë vazhdimisht presidenti Vuçiq, Serbia nuk do ta njohë Kosovën, pavarësisht rrethanave që ndryshojnë”, deklaroi eksperti amerikan.
Sipas Ben-Meir refuzimi i njohjes së Kosovës bie ndesh me interesin Vuçiqit për anëtarësim në BE, mirëpo që presidenti serb dëshiron të mbajë lidhje të forta me Rusinë.
“Çfarë do të duhej bërë për ta bindur Vuçiqin të ndryshonte qëndrimin e tij, duke qenë se ai e di mirë se sovraniteti i Kosovës është i pakthyeshëm? Vuçiq gjithashtu e di se anëtarësimi i mundshëm i Serbisë në BE, të cilin ai e kërkon, do të jetë i pamundur nëse Serbia dhe Kosova nuk e njohin njëra-tjetrën. Refuzimi i njohjes së Kosovës bie ndesh me interesin e tij për anëtarësim në BE. Megjithatë, ai zgjodhi t'i përmbahet parimit të tij për shkak të disa rrethanave agreguese, duke përfshirë kundërshtimin e Putinit të Rusisë, me të cilin Vuçiq dëshiron të mbajë lidhje të forta, në pritje të sigurimit të lëshimeve të mëdha nga Kosova, mungesës së presionit të përbashkët nga BE, ndjenjës së tij. se ai ka avantazhin sepse Kosova ka nevojë për njohjen e Serbisë më shumë se anasjelltas, dhe së fundi, mungesë urgjence për t'u anëtarësuar në BE”, nënvizoi ai.
“Kundërshtimi i Kurtit ndaj planit të Asociacionit acaroi më tej marrëdhëniet me Brukselin dhe Uashingtonin”
Në vazhdim, eksperti amerikan bëri disa komente edhe për planin franko-gjerman, ku sipas tij ky i fundit përmban të gjitha elementet që dërgojnë drejt një marrëveshje me njohje të ndërsjellë.
Mirëpo, sipas tij, Kosova dhe Serbia nuk po bëjnë lëvizje të rëndësishme për zbatimin e planit të prezantuar ngja gjermanët dhe francezët.
“Plani franko-gjerman “Dialogu Beograd-Prishtinë: Marrëveshja për rrugën drejt normalizimit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë”, i prezantuar më 27 shkurt 2023, përmban të gjitha elementet që nëse do të zbatoheshin do të kishin çuar në njohje reciproke. Edhe pse Vuçiq dhe Kurti ranë dakord për miratimin e planit, ata refuzuan ta nënshkruajnë atë. Gjermanët dhe francezët deklaruan se të dyja palët ishin angazhuar për zbatimin e planit dhe se angazhimi i tyre verbal me sa duket ishte i mjaftueshëm. Tani ne e dimë se asnjëra palë nuk bëri ndonjë lëvizje të rëndësishme për të zbatuar ndonjë nga dispozitat e planit. Që atëherë, jo vetëm që nuk ka pasur përparim në dialogun mes dy vendeve, por marrëdhëniet janë përkeqësuar më tej. Në një farë mënyre, BE-ja bëri presion më të rëndë ndaj Kurtit sesa ndaj Vuçiqit, veçanërisht në çështjen themelore të asociacionit të komunës, për të thyer ngërçin.
Neni 7 i planit franko-gjerman u bën thirrje "të dyja palëve të angazhohen për të vendosur marrëveshje dhe garanci specifike, në përputhje me instrumentet përkatëse të Këshillit të Evropës dhe duke u mbështetur në përvojat ekzistuese evropiane, për të siguruar një nivel të duhur të vetë-menaxhimit për komuniteti serb në Kosovë dhe aftësia për ofrimin e shërbimeve në fusha të veçanta, duke përfshirë mundësinë për mbështetje financiare nga Serbia dhe një kanal të drejtpërdrejtë komunikimi për komunitetin serb me Qeverinë e Kosovës.”
Tutje, Ben-Meir potencoi rolin e Asociacionit në bisedimet në Bruksel, derisa tha se refuzimi për ta themeluar atë, acaroi raportet Kurti-BE.
“Edhe pse Kosova për Asociacionin e Komunave Serbe u pajtua më shumë se një dekadë më parë dhe Kurti u angazhua verbalisht për këtë, ai më pas refuzoi, duke u frikësuar se një veprim i tillë nuk ishte në përputhje me kushtetutën e Kosovës dhe përfundimisht do t'ia jepte territorin Serbisë. Kundërshtimi i Kurtit ndaj planit të Asociacionit acaroi më tej marrëdhëniet me Brukselin dhe Uashingtonin për shkak të mënyrës se si ai trajtoi shumë çështje shqetësuese për komunitetin serb në Kosovë, duke përfshirë targat, shtrëngimin e kontrollit të qeverisë në zonat me shumicë serbe, futjen e euros për të zëvendësuar Dinari serb, dislokimi i tij i policisë speciale të armatosur rëndë në veri, instalimi i kryetarëve shqiptarë në komunitetet me shumicë serbe, të cilët fituan zgjedhjet e tyre që kishin më pak se 3.5 përqind pjesëmarrje, dhe masa të tjera që shpesh dukeshin arbitrare dhe jashtëzakonisht kundërproduktive. Si rezultat, BE-ja vendosi sanksione, duke përfshirë ndalimin e disa takimeve të nivelit të lartë ndërmjet zyrtarëve të BE-së dhe kosovarëve, ndalimin e projekteve të BE-së dhe frenimin e rrjedhave të financimit për Kosovën”, shpjegoi ai.
"Negocimi duhet të fillojë me Asociacionin e Komunave Serbe, që është çështja më kritike"
Krahas kësaj, eksperti amerikan pret që shumë shpejt të emrohet ndërmjetësi i ri në dialogun Kosovë-Serbi, e që pas ardhjes së tij pritet edhe largimi i sanksioneve ndaj vendit tonë.
“Tani që zgjedhjet e BE-së kanë përfunduar dhe së shpejti do të emërohet një ndërmjetës i ri për të rifilluar dialogun ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit, unë besoj se ai ose ajo duhet të fillojë nga e para. Së pari, sanksionet ndaj Kosovës duhet të hiqen dhe të vendoset një strategji e re negociuese e bazuar në një proces negociues reciprok ndërmjet dy vendeve dhe në ofrimin e stimujve për palën që demonstron gatishmëri të vërtetë për të bashkëpunuar.
Neni 2 i planit gjermano-francez duhet të rifutet si bazë për dialogun e ri dhe të vendosë tonin e negociatave siç është artikuluar në plan, i cili thotë: “Të dyja palët do të udhëhiqen nga qëllimet dhe parimet e përcaktuara në Kombet e Bashkuara. Karta, veçanërisht ato të barazisë sovrane të të gjitha shteteve, respektimit të pavarësisë, autonomisë dhe integritetit territorial të tyre, të drejtës së vetëvendosjes, mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe mosdiskriminimit”.
Gjithashtu, ai foli edhe për atë se sa e ndërlikuar është çështje e Asociacionit dhe se si mund të zgjidhet kjo problematik.
“Negocimi duhet të fillojë me Asociacionin e Komunave Serbe, që është çështja më kritike. Një zgjidhje për këtë problem të veçantë mund të hapë rrugën për përparim të mëtejshëm në shumë fronte të tjera dhe gradualisht me kalimin e kohës ta çojë procesin e negociatave drejt njohjes reciproke. Serbia duhet të reagojë duke mos e penguar anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare të zgjedhjes së saj ndërsa procesi i asociimit përparon. Për më tepër, Serbia duhet të pajtohet të zbatojë nenin 1, i cili u bën thirrje të dyja palëve të "zhvillojnë marrëdhënie normale, të fqinjësisë së mirë me njëra-tjetrën në bazë të të drejtave të barabarta". Serbia mund të demonstrojë atë që, në çdo rast, është e nevojshme për të ulur tensionin me Kosovën dhe për të ndihmuar në krijimin e një atmosfere të favorshme për bashkëpunim të vazhdueshëm”.
Ndër të tjera, ai foli për atë se çka iu kërkohet Kosovë dhe Serbisë të veprojnë, për t’i dërguar bisedimet drejt një marrëveshjejepër njohje reciproke.
Me theks të veçantë, kërkoi që Kurti ta ketë parasysh këtë gjë.
“Meqenëse plani franko-gjerman kërkon që të dyja palët të marrin masa të barabarta për të çuar përpara njohjen reciproke dhe procesin e integrimit në BE, ndërmjetësuesve të BE-së do t'u duhet të krijojnë stimuj për palën që demonstron vullnet, gatishmëri dhe aftësi për të vepruar sipas planit. që u bën thirrje të dyja palëve të marrin masa në shumë fusha.
Në analizë të fundit, meqenëse Kosova dëshiron të integrohet në BE sa më shpejt që të jetë e mundur, do të ishte detyrë e Kurtit ose pasardhësit të tij që të bashkëpunojë plotësisht me BE-në dhe SHBA-në. Kurti nuk ka treguar në të kaluarën një nivel të tillë bashkëpunimi dhe përfundoi duke e tjetërsuar BE-në deri në atë pikë sa përfundoi duke u sanksionuar. Ky është një mësim që Kurti duhet ta ketë parasysh, veçanërisht në këtë moment kur një ndërmjetës i ri i BE-së caktohet për të lehtësuar njohjen reciproke ndërmjet Serbisë dhe Kosovës”, përmbylli Alon Ben-Meir për “Bota sot”.
