Eksperti i Ballkanit në Institutin Leibniz për Studimet e Evropës Lindore dhe Juglindore në Regensburg, Konrad Clewing, ka thënë se problemi për dështimin e anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës, mund të gjendet te shtetet anëtare kryesore të BE-së, Gjermania, Franca e Italia.
Në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot”, historiani gjerman, e ka vlerësuar si të pazakontë në përmbajtje dhe në stil, parakushtin e këtyre tri shteteve për Kosovën - Asociacionin e komunave me shumicë serbe.
Sipas tij, përmes këtij kushti, të tri qeveritë e fuqishme evropiane, duan t’i bëjnë presion Qeverisë së Kosovës për Asociacionin, si frustrim për mos kryerjen e “detyrës” së marrë nga Qeveria e Kosovës me marrëveshjen e vitit 2013.
Clewing ka hedhur dyshimet e tij se Qeveria e Kosovës po përgatit draft-statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, për ta dorëzuar në Gjykatën Kushtetuese për shqyrtim. Ai madje ka theksuar se edhe nëse Qeveria po vepron, ka pak gjasa që Gjermania, Franca dhe Italia të pranojnë një draft tjetër, që nuk është ai i Miroslav Lajçakut.
Intervista e plotë:
“Bota sot”: Kosova humbi rastin historik për anëtarësim në Këshillin e Evropës me 17 maj, megjithëse Asambleja Parlamentare e rekomandoi anëtarësimin e saj. Ku mendoni se qëndroi problemi?
Konrad Clewing: Problemi mund të gjendet në anën e shteteve anëtare kryesore të BE-së (Gjermania, Franca, Italia) të cilat faktikisht e kundërshtuan votimin e Asamblesë së KiE-së, si dhe kundërshtuan të jenë në anën e qeverisë së Kosovës. Në radhë të parë, anëtarësimi i Kosovës u bllokua nga zbulimi i një parakushti tjetër specifik të vendosur nga tri qeveritë. Ky parakusht ishte dhe është shumë i pazakontë në përmbajtje dhe stil, pasi kërkohej nga një vend tjetër (d.m.th. Kosova) që të kërkonte mendimin e Gjykatës së vet Kushtetuese për një draft specifik që nuk është krijuar nga brenda vendit, por është shkruar nga një palë e tretë (në këtë rast Miroslav Lajçak) për një problem specifik të brendshëm politik është diçka që rrallë mund të gjendet në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Është fare e qartë se të tria qeveritë e bënë këtë, sepse më në fund panë një mjet të fuqishëm për t'i bërë presion qeverisë së Kosovës që të veprojë në lidhje me Asociacionin, pasi ishin të frustruara për muaj apo edhe vite nga pengimi i qeverisë së Kosovës për të mbajtur marrëveshjen dhe detyrën përkatëse, që daton që nga viti 2013. Dhe këtu hyjmë në sferën e përgjegjësisë së qeverisë së Kosovës. Të vonosh pafundësisht të gjithë çështjen e Asociacionit, ishte një gabim i madh i të gjitha qeverive që nga viti 2013 ose të paktën që nga viti 2015 (si viti i vendimit të parë të Gjykatës Kushtetuese për këtë çështje). Do të kishte qenë shumë më frytdhënëse të zhvillohej një strategji e qartë e Kosovës se si të përcaktohej një kornizë brendakushtetuese për atë Asociacion. Mungesa e kësaj i ka dhënë hapësirë përpjekjes aktuale të partnerëve kryesorë të Kosovës për të diktuar më në fund një zgjidhje. Dhe ka edhe një aspekt tjetër të përgjegjësisë së qeverisë aktuale: ata thjesht injoruan të gjitha sinjalet e qarta të dhëna nga ato qeveri evropiane se do të prisnin një hap të rëndësishëm përpara në lidhje me Asociacionin për ta lejuar Kosovën në Këshillin e Evropës. Qeveria padyshim ndërmori çdo rrezik dhe hapat e saj të fundit të ethshëm për të shmangur në dukje atë dështim të ndërmarrë menjëherë përpara 17 majit, ishin larg nga të qenit bindës.
“Bota sot”: Qeveria e Kosovës është duke përgatitur draft-statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, për ta dorëzuar në Gjykatën Kushtetuese për shqyrtim. A mendoni se ky draft do t’i bindë Gjermaninë, Francën dhe Italinë, që e kundërshtuan anëtarësimin e Kosovës në KiE, pa formim të Asociacionit?
Konrad Clewing: Fatkeqësisht, më duket e dyshimtë nëse vërtet qeveria po punon për përgatitjen e një draft-statuti të tillë. Fjala vjen, draft-statuti dhe një lloj Asociacioni është gjithashtu i vonuar si një hap simbolik që minoriteti serb në Kosovë të fitojë së paku njëfarë besimi te qeveria. Serbët e Kosovës e mbajnë mend premtimin e Kurtit për dialog me ta para zgjedhjeve të fundit, por një dialog i tillë nuk është materializuar efektivisht. Por, edhe nëse qeveria tani vendos vërtet të veprojë, për një të ardhme të parashikueshme ka shumë pak gjasa që Gjermania, Franca dhe Italia të përmbahen nga pengimi i tyre në bazë të një drafti tjetër nga ai që ato propozojnë vetë, ai është drafti i Miroslav Lajçakut. Unë supozoj se kjo do të mbetet e tillë për një kohë të gjatë, dhe krejtësisht pavarësisht nga zëvendësimi i Miroslav Lajçakut, që do të vijë së shpejti.
“Bota sot”: Kosova ka hezituar të themelojë Asociacionin nga frika se ai mund të shndërrohet në një entitet të ngjashëm me Republikën Serbe në Bosnjë. Ku qëndron rreziku?
Konrad Clewing: Duke pasur parasysh shembullin paralajmërues të Republikas Srpska, hezitimi si i tillë është sigurisht shumë i kuptueshëm. Kjo është edhe më e vërtetë nëse merret parasysh (diçka që qeveritë evropiane zakonisht nuk e bëjnë, për fat të keq) se sa armiqësore sillet qeveria serbe ndaj vetë ekzistencës së Kosovës. Për qytetarët e Kosovës nuk është sekret, por është e vërtetë: Serbia ndjek një agjendë revizioniste. Ajo përpiqet të cenojë rendin shtetëror të Kosovës dhe do të shfrytëzojë çdo mundësi për të mbajtur apo forcuar institucionet e saj paralele dhe praninë dhe ndikimin e saj në territorin e Kosovës. Por, për mendimin tim, kjo është vetëm një arsye tjetër pse qeveria e Kosovës duhet të kishte zhvilluar prej kohësh një strategji për të përmirësuar vërtetë një kornizë të autonomisë së kufizuar lokale serbe brenda kornizës kushtetuese të Kosovës, përtej kontrollit nga Serbia.
“Bota sot”: Opozita në Kosovë vazhdimisht e ka akuzuar Qeverinë se ka prishur marrëdhëniet e Kosovës me SHBA-në. Si i shihni ju marrëdhëniet e kryeministrit Kurti me Amerikën dhe Bashkimin Evropian?
Konrad Clewing: Në radhë të parë, e konsideroj mjaft të kuptueshme që kryeministri Kurti dhe qeveria e tij ishin shumë të pakënaqur me status quo-në e mëparshme të dialogut “të lehtësuar nga BE-ja” me Serbinë dhe gjithashtu të pakënaqur me mungesën e mbështetjes nga partnerët e Kosovës për të shpërbërë strukturat paralele shtetërore serbe brenda Kosovës. Megjithatë, e thënë kështu, gatishmëria e Albin Kurtit për t'u përballur me qasjen tradicionale të partnerëve të Kosovës, natyrisht, duhet të shoqërohej me diplomaci më të mirë dhe me më shumë besueshmëri (dhe sigurisht me më pak veprime të njëanshme afatshkurtra). Shkurtimisht, marrëdhëniet aktuale duket se janë thellësisht të tensionuara, të paktën në aspektin e atmosferës së përgjithshme të ashpër dhe të mungesës së besimit në vullnetin e mirë të ndërsjellë ndërmjet Kosovës dhe partnerëve të saj në të dy anët e Oqeanit Atlantik.
“Bota sot”: Kurti po shqyrton mundësinë e zgjedhjeve të parakohshme në fund të mandatit të tij, pse mendoni se po e ndërmerr ai këtë hap?
Konrad Clewing: Nga gjithçka që mund të dalloj, qeveria aktuale nuk ishte shumë e suksesshme në marrëdhëniet e saj të jashtme, e as brenda Kosovës. I vetmi përjashtim i madh është suksesi i konsiderueshëm në betejën kundër pranisë së shtetit serb në tokën e Kosovës. Nëse supozohet se partneritetet e jashtme nuk do të ripërmirësohen së shpejti dhe as nuk do të ketë përparime të shpejta qeveritare për të përmirësuar situatën e keqe ekonomike dhe realitetet e ngurtësuara politike brenda Kosovës, shkuarja drejt zgjedhjeve për të shitur të paktën sukseset e rritjes së sovranitetit faktik, mund të duket se është një opsion i arsyeshëm për qeverinë për të qëndruar në pushtet.
“Bota sot”: Çka parashihni se mund të ndodhë me fatin e Kosovës në rast se Trump vjen sërish në pushtet? A mund të rikthehet ideja për shkëmbimin e territorit të Kosovës-Serbi?
Konrad Clewing: Është pothuajse e pamundur të parashikohet shkalla e trazirave që një fitore e mundshme e Donald Trump mund të shkaktojë për Evropën dhe për Ballkanin dhe Kosovën. Nuk është e domosdoshme që fitorja e mundshme e Trumpit do të përfundojë në mënyrë të pashmangshme me forcimin e pozitës së Serbisë dhe me dobësimin e pozitës së Kosovës. Por, është gjithashtu shumë e mundur që të përfundojë kështu. Prandaj, loja me kohën nuk duhet të jetë një opsion në marrëdhëniet e Kosovës me partnerët kryesorë evropianë dhe me SHBA-në.
“Bota sot”: Si e keni parë formimin e Qeverisë së Serbisë, e cila në tërësi të saj ka dy nënkryetarë, që gjenden në listën e zezë të SHBA-së?
Konrad Clewing: Nisur nga marrëdhënia shumë e ngushtë mes Aleksandar Vuçiqit dhe veçanërisht Aleksandar Vulinit, pozicioni simbolik që i është dhënë këtij të fundit nuk ka qenë aspak befasues. Por si në rastin e të enjtes (23 maj), votimi në Kombet e Bashkuara për çështjen e Srebrenicës, dhe në fakt si në shumë raste të tjera të fundit, ky rikompozim i qeverisë serbe thjesht tregon faktin se opsioni antiperëndimor po fiton më shumë terren në Serbi. Shpresojmë që Perëndimi më në fund do të reagojë në një mënyrë që t'i japë më shumë prioritet ruajtjes së sigurisë së Kosovës sesa mbajtjes së lidhjeve të mira me Serbinë.
