Nëntë shtetet e botës me armë bërthamore vazhdojnë të modernizojnë arsenalin e tyre nuklear, tha të hënën një institut suedez.
"Ne nuk kemi parë që armët bërthamore të luajnë një rol kaq të rëndësishëm në marrëdhëniet ndërkombëtare që nga Lufta e Ftohtë," tha Wilfred Wan, drejtor i programit të armëve të shkatërrimit në masë të Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm.
Në fillim të këtij muaji, Rusia dhe aleati i saj Bjellorusia nisën një fazë të dytë të stërvitjeve që synojnë të trajnojnë trupat e tyre në armët taktike bërthamore, pjesë e përpjekjeve të Kremlinit për të dekurajuar Perëndimin nga rritja e mbështetjes për Ukrainën.
Në një raport të veçantë, Fushata Ndërkombëtare për Shfuqizimin e Armëve Bërthamore, ICAN, tha se nëntë shtetet e armatosura bërthamore shpenzuan një total prej 91.4 miliardë dollarësh për arsenalet e tyre në vitin 2023 – ekuivalente me 2,898 dollarë në sekondë. Koalicioni i aktivistëve të çarmatimit me bazë në Gjenevë fitoi Çmimin Nobel për Paqen në vitin 2017.
Grupi tha se shifrat tregojnë një rritje prej 10.7 miliardë dollarësh në shpenzimet globale për armët bërthamore në 2023 krahasuar me vitin 2022, me Shtetet e Bashkuara që përbëjnë 80% të kësaj rritjeje. Pjesa e SHBA-së në shpenzimet totale, 51.5 miliardë dollarë, është më shumë se të gjitha vendet e tjera të armatosura bërthamore së bashku.
"Ka patur një prirje të dukshme në rritje në sasinë e parave të dedikuara për zhvillimin e këtyre armëve më çnjerëzore dhe shkatërruese gjatë pesë viteve të fundit," tha Alicia Sanders-Zakre, Koordinatore e Politikave dhe Kërkimit në ICAN.
Shpenzuesi tjetër më i madh ishte Kina me 11.8 miliardë dollarë, tha ajo, me Rusinë që shpenzoi shumën e tretë më të madhe me 8.3 miliardë dollarë.
“Të gjitha këto para nuk po përmirësojnë sigurinë globale, në fakt po kërcënojnë njerëzit kudo që jetojnë”, tha Sanders-Zakre.
SIPRI vlerësoi se rreth 2,100 nga kokat e vendosura mbaheshin në gjendje gatishmërie të lartë operacionale për raketat balistike dhe pothuajse të gjitha i përkasin Rusisë ose SHBA-së Megjithatë, ai tha se Kina gjithashtu besohet të ketë disa koka luftarake në gatishmëri të lartë operacionale për hera e parë.
"Fatkeqësisht ne vazhdojmë të shohim rritje nga viti në vit në numrin e kokave bërthamore operacionale," tha Dan Smith, drejtori i SIPRI. Ai shtoi se trendi ka të ngjarë të përshpejtohet në vitet e ardhshme "dhe është jashtëzakonisht shqetësues".
Rusia dhe Shtetet e Bashkuara kanë së bashku pothuajse 90% të të gjitha armëve bërthamore, tha SIPRI. Përmasat e rezervave të tyre ushtarake duket se kanë mbetur relativisht të qëndrueshme në vitin 2023, megjithëse Rusia vlerësohet të ketë vendosur rreth 36 koka luftarake më shumë sesa në janar 2023, shtoi mbikëqyrësi.
Në Vjetarin e tij SIPRI 2024, instituti tha se transparenca në lidhje me forcat bërthamore ka rënë në të dy vendet pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022 dhe debatet rreth marrëveshjeve të ndarjes bërthamore janë rritur.
Nga totali i inventarit global të rreth 12,121 kokave të luftës në janar, rreth 9,585 ishin në stoqe ushtarake për përdorim të mundshëm. Rreth 3,904 nga ato koka luftarake u vendosën me raketa dhe avionë - që është 60 më shumë se në janar 2023 - dhe pjesa tjetër ishte në ruajtje qendrore.
Në Azi, India, Pakistani dhe Koreja e Veriut po ndjekin të gjitha aftësinë për të vendosur koka të shumta në raketa balistike, tha instituti. Shtetet e Bashkuara, Rusia, Franca, Britania e Madhe dhe Kina e kanë tashmë atë kapacitet, duke mundësuar një rritje të shpejtë potenciale të kokave të dislokuara, si dhe mundësinë që vendet e armatosura bërthamore të kërcënojnë shkatërrimin e shumë më shumë objektivave.
