Borba, nedelja, 7. jun 1997. Beograd- Pristina
Adem Demaci, predsednik Parlamentarne partije Kosova
Bio bih predsednik balkanske konfederacije
(Do të isha President i konfederatës ballkanike )
Një pjesë e përkthyer nga intervista e Adem Demaçit. Përktheu dhe përshtati: Xhevat Rexhaj
Vidite li sebe za dve godine mozda na mestu predsednika nezavisnog Kosova?
( A e shifni vehten pas dy vitesh si President të Kosovës ? )
Demaçi:- Nuk kam ambicje për pushtet, dhe sidomos nuk kam ambicje të jem kryetar i tillë ( i Kosovës së Pavarur). Por, unë kisha pranuar të jem President i një konfederate të BALLKANISË. Kjo është edhe ideja ime. Unë i pari e kam paraqitur idenë për konfederatë dhe do të mundohem ta realizojë në jetë. Para një muaji në Selanik, një grek me shaka më tha se nuk është ide e keqe që kryeqytet i Konfederatës Ballkania të jetë Selaniku. I thashë se nuk është ide e keqe, ngase edhe Selaniku është qytet i bukur. Megjithatë, nuk ka asnjë nevojë që të mendojmë ndonjë kryeqytet më të mirë sesa Beogradin. Pse mos të jetë Beogradi?
Dokle? ( Deri kur? )
Demaçi:-Mendoj se ata pas një apo dy vitesh do të lodhën, do të lodhet edhe regjimi serb. Nuk mund ta di se si do jetë situata kur të lodhet ai regjim, por jam i sigurt so vij një situatë që duhet të bisedohet. Por, për mua minimumi është që ne të kthehemi në autonominë e vitit 1974, dhe nga këtu të jetë baza për bisedime rreth Konfederatës.
Koje konfederacije? ( Cilën konfederatë? )
Demaçi:- Po në mes të Kosovës, Malit të Zi dhe Serbisë. Mendoi se çfarëdo zgjidhje tjetër do të jetë vetëm humbje kohe dhe derdhje e panevojshme gjaku. Shqiptarët janë të gatshëm të bëjnë këtë kompromisë të madh, që të vazhdojmë bashkëjetesën me serbët dhe malazezët. Por jo më vetëm nën Serbi, as nën Mal të Zi, por së bashku me serbët dhe malazezët si të tre të barabartë.
Balkanija? ( Ballkanija? )
Demaçi:- Kjo është zgjidhja e përherëshme. Si e para, të na bashkohet Maqedonija, pastaj Bosnja e Hercegovina, e më vonë edhe Kroacia, edhe pse ata thonë se jemi evropian e nuk duam në Ballkan. Por, ata kanë më shumë interesa të na bashkohen në këtë konfederatë sesa të mbesin jashta saj. Nëse e gjitha kjo ka sukses, do të hapej rruga për një Konfederatë të madhe ballkanike. Besoj, kur të pajtohen Turqia dhe Greqia. ?!
Je li to ime srecno? ( A është ky emërim me fat )
Demaçi:- Mendoj se asgjë nuk i mungon. Të gjithë jemi ballkanas, askush nuk mundet të thotë se nuk jemi ballkanas, dhe kjo është një e arritur. Tuxhmani sigurisht se nuk do, por Tuxhmani shpejt do të iki, ai e ka luajtur rolin e tij. Kroatët kanë kroatizuar, besa edhe janë mbikroatizuar, janë rrasë me kangë dhe kanë pa tash se pavarësia nuk po i rregulljka të gjitha dhe se mbetët nevoja e madhe edhe për të tjerët. SHQIPTARËT kanë fuqi punëtore, të tjerët kanë mendjen, të tretët kanë kapitalin dhe nga këto jetohet?!
Za sta se zalazete Vi i Parlamentarna partija? ( Për çka angazhohet partija e juaj parlamentare dhe ju personalisht )
Demaçi:- Ne angazhohemi që të jemi dorë e shtrirë për popullin serb dhe të zgjidhim problemet me rrugë paqësore. Ndoshta e gjitha kjo nuk do varët nga unë dhe partija ime, nuk varet as nga populli serb ngase edhe ai është i manipuluar dhe e ka pranuar një politikë që qon në gjakderdhje. Ju e dini se partija ime angazhohet për diçka tjetër, unë e kam shkruar planin apo konceptin “BALLKANIJA”, e me sa une jam i informuar, UçK-ja ende i mbahet mendimit për Republikë të pavarur dhe çlirim, dhe kjo nuk përputhet me qëndrimin tim dhe të partisë time rreth projektit tim. Projekti im gjithashtu nuk shkon larg nga Kosova e lirë, ama projekti im mbetët që ta ndërtojmë një shtet: Shqiptarët e Kosovës, Malazezët dhe Serbija dhe mos ti ndryshojmë kufijtë e tashëm dhe të gjejmë zgjedhje që askush mos të mbetët pakicë apo minoritet, të jemi të barabartë dhe ta largojmë hegjemonizmin serb një herë e përgjithmonë.
Rugova je malo skoknuo do SAD. Mnogi misle da je taj izlet bio nepotreban?
Ostali (iz G-15) su, izgleda, dobri? Odbili ste saradnju s grupom G-15?
(Rugova kërcei pak deri në SHBA. Të tjerët nga G 15 të duken të mirë. Ju nuk keni pranuar bashkëpunimin me G 15 ?)
Demaçi:- Po sipas fjalëve, G15 mbetët i përkushtuar për çështjen shqiptare, ata kërkojnë Kosovën e pavarur dhe sovrane. Arsyeja e ime e vetme pse unë nuk kam pranuar angazhimin në atë grup, është vetëm Rugova. E për përbërjen mundemi të diskutojmë, megjithatë shtrohet pyetja, se a duhet të jenë aty edhe Mahmut Bakalli e Fehmi Agani? Aty është një garniturë e njerëzve që ishin dikur në Lidhjen Komuniste dhe shtrohet pyetja a ju takon atyre vendi aty? Por, unë megjithatë mendoi se përpos Rugovës, me të tjerët mundem të punoj, ngase ata disi kanë disa njohuri politike dhe qëndrime të duhura, ama Rugova nuk posedon asgjë…
Përktheu dhe përgatiti: Xhevat Rexhaj
_______________
Origjinali i gazetës Nasa Borba:
nedelja, 7. jun 1997.
Adem Demaci, predsednik Parlamentarne partije Kosova
Bio bih predsednik balkanske konfederacije
Srbi i Albanci su na pocetku razgovora i sve je daleko od pregovora i ovde se radi o tome da je Milosevic nastavio jednu svoju politiku s jednim pokricem, ovo je bila jedna dobrodosla magla za njega. Znaci, Milosevic je sve dobio, Rugova je izgubio sve jer je otisao s rukama u dzepovima
Dragan Banjac
Kolona izbeglica ide k’selu Pades na severu Albanije
Foto: Rojters
“Ako moram nesto kazati o sebi, meni je zaista veoma tesko da se vratim u secanja i kada o tome mislim cini mi se da imam petsto ili sesto godina, kad se vratim u secanja sta sam sve proziveo. Ali neki put mi se cini da sam sasvim mlad, da sam u jednoj novoj situaciji. Po onom sto se moze svesti pod normalno vidjenje, ja sam covek koji je mnogo patio. Medjutim, ne smatram da je tako, ja mislim da sam obavljao svoje duznosti, da sam radio ono sto je vreme od mene zahtevalo i ne bih promenio svoj tok zivota ni za jotu. Jeste da sam trideset godina bio po zatvorima, ali i te godine su imale smisla, jer ja sam bio svetionik koji je nadahnjivao mlade ljude. U stvari, srpski rezim nije bio svestan sta radi. Stvorio je mucenika koji je vise stetio srpskom rezimu sto je bio u zatvoru nego da je bio vani. Bio sam u stanju da to procenim i sve sam vrlo lako prebrodio.”
“Ja sam u stvari rodjen negde 1935. (26. srpnja), ali moj otac me nije upisao na vreme. Rekao je majci: ‘Da vidimo hoce li da prezivi, ili nece’. Onda prodje mesec dana, sest meseci i majka kaze: ‘Slusaj, ovaj nema nameru da umre, idi i upisi mi dete’. I onda je ispalo da sam rodjen 26. februara 1936. godine. Medjutim, ovo je sve na papiru. Zapravo ja imam 39 godina zauvek, imam puno energije, radim dosta, ne umaram se, imam siroko interesovanje i mislim da cu do kraja zivota ostati s tih trideset devet godina. Ne mislim, dakle, vise da brojim godine”, ovako je svoju “sliku” video, ovih dana u Pristini, Adem Demaci, predsednik Parlamentarne partije Kosova i jedan od najvecih istinskih balkanskih disidenata.
Gospodine Demaci, Kosovo je uzavrelo, a nedavno su Srbi i Albanci posle dosta otezanja seli i otpoceli pregovore?
– Srbi i Albanci su na pocetku razgovora i sve je daleko od pregovora i ovde se radi o tome da je Milosevic nastavio jednu svoju politiku s jednim pokricem, ovo je bila jedna dobrodosla magla za njega. Znaci, Milosevic je sve dobio, Rugova je izgubio sve jer je otisao s rukama u dzepovima. Rugova nije cekao da Milosevic ispuni barem onaj minimum zahteva Kontakt grupe, Evropskog parlamenta, Saveta sigurnosti, nego je otisao kao grlom u jagode, kao pina covek, i naravno da rezultata nije ni moglo biti.
Nije li u najmanju ruku nelogicno da su sukobi cak pojacani za vreme razgovora i koji su po Vama strateski ciljevi operacija na granici?
– Milosevicu je sasvim jasno da dok bude bilo otpora kod Albanaca, on nema sta da trazi i nikakvi pregovori nece moci da rese ono sto on hoce. Radi se o jednoj opstoj strategiiji koja u stvari Milosevica samo zaglibljuje, jer svaki napad je protiv njega. I posle svakog napada UCK (OVK, “Oslobodilacka vojska Kosova” – p. D.B.) prosiruje svoju teritoriju. Oni su u pocetku imali desetak sela pod kontrolom, kao slobodnu teritoriju da tako kazem, a sada imaju oko dvesta sela, prosiruju se svaki dan. Narod se okrece ka UCK sve vise, jer nemaju drugi izlaz. Srpski rezim hoce da nas istrebi, medjutim, nemoguce je u ovo vreme istrebiti jedan narod.
Otkad postoji organizovan albanski otpor na Kosovu?
– Taj otpor (organizovan) poceo je nekako pre dve-tri godine, a ovo sto sada ti ljudi pokusavaju da prosire svoje redove – to Srbija naveliko pomaze, jer ruseci sela, napadajuci seljake, obicne ljude, koji mozda i nemaju nameru da se ukljuce u te redove, oni ih prisiljavaju da se ukljuce.
Da li ste i koliko obavesteni o OVK. Prica se o velikom broju stranih instruktora, avanturista iz bosanskog rata, mudzahedina…?
– Ja nemam takve podatke, mada ne iskljucujem i takvu mogucnost ako se bude otezalo s resenjem. Ima po svetu takvih ljudi koji jedva cekaju da se ukljuce bilo gde i u bilo kakvu guzvu.
Govori se o ukljucivanju OVK u pregovaracki proces i potrebi za politickim predvodnikom. Rugova izgleda nece, da li ste Vi mozda vidjeni na tom mestu?
– Vidite, mi smo malo-pomalo izgubili nas uticaj. Pre dve godine, kad su pocetkom devedeset seste pocele one prve bombe, ja sam pozvao sve partije ovde. Dajte da se reorganizujemo, dajte da stvorimo jedan jak pokret, inace cemo doci u situaciju da budemo izbaceni na marginu. Da smo to uradili pre dve i nesto vise godina, ja mislim da bismo mi uspeli da ih zadrzimo i da to krilo ne bude toliko jako. Medjutim, Rugova je odbio, on je mislio da je sebi dovoljan. Obican svet, omladina, misli samo na UCK, govoreci nam sta ste vi i sta vi radite. Tamo se gine i sve je to mnogo ozbiljnije i za one koji su mladi to je mnogo interesantnije nego da dodju u moju partiju, slusaju me i placaju clanarinu. Da ja preuzmem? Mi to ne mozemo, ali mozemo da vodimo jednu realnu politiku a ne politiku koja se nama svidja. Mi smo jedina partija koja je na pocetku odbila da kaze da su to teroristi, to se od nas trazilo, zahtevale su sve ambasade da to osudimo. Nismo prihvatili takvu formulaciju i necemo je prihvatiti sve dok sa srpske strane bude upotrebljavana sila. Mozemo jedino da ljudima – ambasadorima, diplomatama – objasnimo pravu istinu sta se radi i da nasem narodu kazemo da smo spremni da mirnim putem resimo nase pitanje i da nista ne uradimo sto bi u buducnosti kvarilo nase odnose sa srpskim narodom. I ne treba da napravimo nista sto bi dovelo do izliva osvete.
Rekoste da sebe ne vidite kao politickog vodju UCK (OVK)?
– To zavisi od toga koliko cemo mi uspeti da sacuvamo nasu ispravnu politiku. I koga ce na kraju taj otpor da prihvati za svoje krilo. Oni ce da odrede koga, u koga veruju, mozda ce i Rugovu da prihvate i mozda ce Rugova stoprocentno da promeni svoju politiku, sta znam.
Je li taj dan blizu?
– Ne verujem. Buduci da je srpski rezim vrlo tvrdoglav i poznajuci situaciju na terenu, za to ce trebati jos vremena. Ne verujem da je moguce pre dve godine i Srbija da se umori i ne verujem da ce svetu da bude dosadno, jer i svet ce se jednog dana zasititi ovog problema. Tako da ce to biti faktori koji ce pozurivati. Svet, ukoliko postupi drugacije, mogao bi da ubrza, ali moje su analize takve da pre dve godine nece biti jasnija situacija, jer ovaj rezim nece dozvoliti da se preda. Zna da u tom slucaju mora da polozi racune. A niko nece da polaze racune.
Natalitet
Cim covek pocne malo bolje da zivi, on smanji broj dece. Evo, to kod nas mozete golim okom da vidite. Svi intelektualci na Kosovu – dvoje, maksimum troje dece. Ko ima veci broj dece? Obicni radnici, seljaci, kojima treba radna snaga. I zato je procena srpskih demografa samo na papiru. Stavi u kompjuter sadasnje stanje i ne gleda da ce da se okrene drugacije.
Za sta se zalazete Vi i Parlamentarna partija?
– Mi se borimo zato da budemo jedna ispruzena ruka prema sprskom narodu i da resimo problem mirnim putem. Medjutim, to nece zavisiti od nas, nece zavisiti ni od srpskog naroda jer je i on manipulisan i prihvatio je jednu politiku koja ga vodi u krvoprolice. Vi znate da se moja partija zalaze za nesto drugo, ja sam napisao koncept “Balkanija”, a koliko sam obavesten UCK se jos uvek drzi slobodne republike, oslobodjenja, sto malo odstupa od moje ideje i projekta moje partije. Mada u osnovi to nije daleko od slobodnog Kosova, ali ipak moj projekt je da mozemo da pravimo novu drzavu – Albanci s Kosova, Crnogorci i Srbija i da ne narusimo postojece granice i da nadjemo nacin da niko ne bude nacionalna manjina, da budemo svi ravnopravni i da srpski hegemonizam istrebimo i likvidiramo jednom zauvek.
Rugova je malo skoknuo do SAD. Mnogi misle da je taj izlet bio nepotreban?
– Ja mislim da su Amerikanci Rugovu samo zbog toga i pozvali. Jer Amerikanci nisu ludi, znaju sta se desava, znaju da je Rugova napravio grdnu gresku kad je otisao kod Milosevica na nacin na kakav je otisao. I stvarno vise Rugova nema kredibilitet u ovom narodu, zato su ga Amerikanci i pozvali, nadajuci se da ce preko njega da prinude Albance da prihvate jedan vid autonomije. Oni jos rade na tome da njemu dizu rejting, inace on nije imao nikakav razlog da sada ide u Ameriku, jer ako bi Amerikanci hteli da nas pomognu, oni bi mogli da nas pomognu i bez toga. Ja vidim u tome jos jedan pokusaj Amerikanaca da ga na neki nacin tapsu po ramenu i kazu mu: “Gospodine, nemoj mnogo da se sekiras, nas su Srbi prevarili, nas je Milosevic prevario bezbroj puta, pa nije velika greda to sto te je prevario. Ima dana pa cemo mi regulisati te probleme.
Kako vidite “visedecenijski” problem Kosova, kako Vi kazete?
– Za vreme Drugog svetskog rata dosli su ovde Italijani i kad se uporedi ono ropstvo pod Italijanima s ropstvom u staroj Jugoslaviji, bilo je to mnogo razlicito. Italijani su otvorili skole, dozvolili upotrebu jezika, tako da je pocelo nesto zivota, trgovina i ljudi su se osecali poluslobodni. Tek kasnije su shvatili da se radi o okupaciji, a mnogi su se prikljucili pokretu pod vodjstvom Komunisticke partije. Odrzan je jedan sastanak tamo negde 31. decembra 1943. godine i prvog i drugog januara 1944. godine u Bujanu, nekom selu na granici s Albanijom, da li na ovoj ili onoj strani granice, ne znam. Tamo su ucestvovali Dusan Mugosa i svi tadasnji srpski i crnogorski rukovodioci i tadasnji albanski rukovodioci koji su bili clanovi Partije. Tu je doneta jedna rezolucija kojom se Albanci pozivaju da se prikljuce NOP-u, a posle rata ce imati pravo na samoopredeljenje do otcepljenja i da se pitanje Kosova resi kako treba. To garantuje NOV Jugoslavije, NOV Albanije, armije Amerike, Engleske i Francuske. Medjutim, posle oslobodjenja (1945) Albanci su izigrani, njima je receno da to nije bio pravi sporazum (“to je bilo na drugom terenu”) i to se ne prihvata, nego Albanci mogu da biraju – hoce li da budu sa Srbijom, ili s Makedonijom. Pravo na samoopredeljenje nije priznato. Oni koji su to odbili bili su na brzinu ubijani, hapseni i slicno. I Albanci su bili prinudjeni u takozvanom “prizrenskom sastanku” (ili skupstini) da prihvate – da se prisajedine Srbiji. Doslo je do raskola. Albanci su prevareni, baceni u jednu situaciju koju su morali da prihvate. Onda je 1946. godine jedan statut regulisao autonomni status Kosova, 1953. je taj status malo prosiren, 1963. je jos malo vise prosiren (bila je autonomna oblast, autonomna pokrajina), onda 1974. godine Kosovo dobija najvisi autonomni status, koji je bio vezan za Srbiju i za Jugoslaviju. To je bio onaj dualizam, medjutim, posle sedamdeset trece godine, kad su Albanci hteli da Kosovo bude republika, opet je u Srbiji bilo otpora prema tome i Albanci nisu uspeli, jer je ondasnje rukovodstvo bilo vrlo slabo da pokrene mase. To je propalo i reseno je 1974. godine da bude jedna autonomija. To je ta nasa istorija.
U cemu je, zapravo, srpsko-albanski spor?
– Razlozi za stalna podvajanja Srbije i Kosova pocinju jos 1912. godine. Albanci su 1911. godine podigli ustanak protiv otomanaca (Turske) i u oktobru sledece godine uspeli su, tako reci, da oslobode skoro sve svoje teritorije. Medjutim, pre toga Srbija, Crna Gora, Grcka i Bugarska imale su jedan tajni sporazum cija je sustina bila podela teritorija koje su bile pod turskom imperijom. Kad je ta albanska drzava bila takoreci vec fakat, cinjenica (u oktobru 1912. godine), onda je Crna Gora prva udarila kao na Tursku posto je oficijelno to bila Turska, a ideja je bila da se podele te albanske i makedonske teritorije. Bio je jos jedan tajni sporazum izmedju Srbije i Bugarske – da podele Makedoniju. Ali u toj velikoj ofanzivi 1912. godine, okupirani su svi ovi delovi, a Srbija je okupirala veci deo Makedonije. Nije htela da se drzi sporazuma s Bugarskom pa je doslo do Drugog balkanskog rata izmedju Srbije i Bugarske, zbog makedonskih teritorija. Zlo je pocelo tada, iako je Tucovic u svoje vreme (1911. godine) govorio: “Kuda cete vi? Na Kosovu su tri Arnauta i jedan Srbin, u Makedoniji tri Makedonca i jedan Srbin, i koga vi idete da oslobodite tamo?!” Medjutim, kao sto se zna, Tucovic je prosao s metkom u ledja zbog tih svojih reci. Srbija je htela da ima neku svoju koloniju i Srbija i danas hoce da ima tu svoju koloniju. I to mora da plati, i placa teskom cenom. Nikad nije mogla da se okrene sama sebi, nego je uvek morala da se brine da sacuva neke granice, teritorije i evo gde smo sada. Sada smo dosli do toga da su Milosevic i Seselj otvorili karte, otvoreno rade pred svetom i kazu: Mi cemo ili da potamanimo Albance ili da ih posrbimo. Oni nude kulturnu autonomiju, Albanci to nece prihvatiti i eto frke, nepotrebnog krvoprolica i sto ce kostati skupo i Albance i Srbe.
Rugova?
– Ja protiv Rugove licno nemam nista. On o meni uvek govori dobre reci, medjutim, njegova politika vec od 1994. godine naovamo meni se ne svidja. On je trazio i organizovao izbore, izabran je za predsednika (i ja sam glasao za njega u Americi), ali on nije odrzao rec. On je trebao kako-tako da sazove tu skupstinu, jer – kakav je to predsednik koji nije polozio zakletvu, kakav si predsednik kad nemas skupstinu?! A dogovor je bio da se skupstina sazove. Prvi izbori su odrzani 24. maja 1992. godine i mi smo cekali godinu dana, dve godine. On nista. I tada sam poceo da govorim kako to nije ozbiljno. Evo, on je to presisao tri, cetiri godine, opet je sazvao izbore i ja sam rekao da nema nikakvog smisla odrzati izbore, jer sam znao da opet nece smeti da sazove skupstinu. Samo je, znaci, hteo da ponovi sebi neki legitimitet, ali lazan legitimitet, cak se postavlja pitanje zasto su Albanci glasali za njega. A glasali su jer su verovali da ce on uspeti napraviti republiku na miran nacin, da ce mu je na tanjiru neko doneti, Amerika, Evropa, ili neko drugi.
Odbili ste saradnju s grupom G-15?
– Ako se gleda na recima, on je bio istrajan za “albansku stvar” jer je trazio nezavisno i suvereno Kosovo. Ali on ne radi, ne popunjava one forme. I nije, opet kazem, smeo otici na noge Milosevicu u Beograd. Nije za to cak ni svoje savetnike pitao, ni konsultirao i otisao je. Ja sam na vreme rekao da on nije covek s kojim mozete da saradjujete. Zato sam odbio da budem clan te grupe G-15, jer sam znao da, dok Rugova bude tamo, od toga nema nista. On je covek koji radi svojom glavom i ne pita nikoga. Sam ne zna, a ne pita i, na zalost, ispalo je gore od svih mogucih resenja. Milosevic je toliko bezobrazan covek i trebao je barem njemu da sacuva malo obraza (Rugovi). Da je imalo pametan covek, on je trebalo zbog njega da kaze: “Zaustavite te operacije nekoliko dana, neka narod misli da je Rugova stvarno napravio neki posao. Pustite nekolicinu tih zatvorenika iz zatvora…” Nego ne baja, on nece ni da cuje, on bije i ubija jos zesce. On uzima sve sto mu dajes i hoce jos. A Rugova bi trebalo da zna (pokazalo se da on to ne zna) da to Milosevicu nije prvi put. Milosevic je tako izigrao i Slovence, Hrvate i Bosnjake. I znate, on je takvom politikom rasturio onu Jugoslaviju.
Ostali (iz G-15) su, izgleda, dobri?
– Za mene je odustajanje od angazovanja u toj grupi jedini razlog Rugova. O sastavu se moze diskutirati. Pitanje je da li tu pripada jedan Mahmut Bakali, ili Fehmi Agani? To je citava jedna garnitura ljudi koji su bili clanovi Saveza komunista i veliko je pitanje da li njima pripada pravo da to budu. Ali ja mislim da se, izuzev Rugove, sa svima ostalima moze se saradjivati. Ali hocu da kazem da ipak ti ljudi imaju jedno politicko znanje, imaju pristup, ali Rugova od svega toga nema nista. On je mozda dobar covek i on je stvarno zalutao u politiku, medjutim, sto kaze Djido u svoje vreme – vlast je najveca slast. NJemu se nasladila ova vlast i zeleo bi da to produzi u nedogled.
Postoji li nesto sto se moze zvati okvir za pregovor?
– Toliko cesto kazem da vise necu spominjati Rugovu pa se ipak ocesem o njega. Vi znate sta je reseto. Rugova je jedno reseto, a ovi ostali su ljudi koji sipaju u to reseto. Ja znam da su se ovi ljudi dogovorili o nekoj strategiji, da ce pravo na samoopredeljenje da bude obavezno i sastali su se jedanput, dvaput, triput… Ali to ne vredi, za Rugovu ne vredi nista. Ja sam u svoje vreme, 1992. godine, govorio za njegovu partiju da je defekt te partije – glava. A glava je Ibrahim Rugova. On je i od svoje partije napravio dve partije, razjedinio je. Jer – nema ideju. I sad ti ljudi, koji hoce da se ne pravi nista i ne radi nista, njima odgovara reseto. Sipaju tamo, iz supljeg u prazno, sto kazu braca Srbi i – dobro.
Pominjete i medijski rat?
– Prema mojim informacijama mnogo veci broj policajaca gine nego sto se saopstava. Jer, ovaj Medija centar, koji je formiran ovde u Pristini, nije formiran da informise vec da dezinformise, da sakrije. Ovde su dovedeni stari vukovi novinarstva srpskog koji su vezani s Udbom i koji precesljavaju te vesti vrlo dobro. Kad padne deset policajaca, oni kazu da je jedan ubijen a dvojica ranjena. Tako placaju obe strane, a meni je zao obe strane.
(Ne) obavestenost
Postoje unutrasnje teskoce u Srbiji koje ne daju prostora mnogim ljudima da dodju do izrazaja. Jer obican Srbin cita “Politiku”, gleda drzavnu TV, slusa drzavni radio, njemu je to dovoljno, ali ima jos nesto – nema niko toliko para da kupi i “Nasu Borbu” i “Politiku” i slusa kao ja sve moguce svetske radio-stanice i da onda formira neko misljenje. Tako da ogromna masa, s kojom raspolaze taj rezim, ona nosi sve. Malo je ljudi poput pokojnog Zivotica (dobar je i njegov naslednik u Beogradskom krugu Obrad Savic), ali je malo ljudi i tesko im je da se prosiri njihov broj. Teren je zauzet s ovima sto drukcije misle. Ko, da Kosovo damo? Ne. Jer je on naucio i Kraljevica Marka, Vujadina i devet Jugovica i Kosovku devojku, sve zna napamet i sada misli da je Kosovo neka svetinja bez koje se ne moze.
Da ste pregovarac, sta biste prihvatili?
– Bojim se da za sada nece to biti slucaj, mislim na dogovor. Ja se bojim da cemo morati da krvarimo, obe strane.
Dokle?
– Mislim da ce oni posle godinu dana, ili dve, da se umore. Da se umori srpski rezim. Ne znam kako ce izgledati situacija kad se bude umorio taj rezim, ali je sigurno da ce doci do situacije kada ce se morati pregovarati. Ali po meni, minimum je da se vratimo na autonomiju iz 1974. godine i to da bude polaziste za pregovore za sklapanje jedne konfederacije.
Koje?
– Izmedju Kosova, Crne Gore i Srbije. Ja mislim da je svako drugo resenje samo gubljenje vremena, samo nepotrebno krvarenje. Albanci su spremni da naprave taj veliki istorijski kompromis, da opet nastavljamo suzivot s Crnogorcima i Srbima. Ali, ne vise pod Srbijom, ne pod Crnom Gorom, nego zajedno sa Srbima i Crnogorcima. Kao treci.
Balkanija?
– To je resenje za sva vremena. Da se Makedonija prikljuci, prvo ona, posle toga Bosna i Hercegovina. Posle toga – i Hrvatska. Mada oni kazu: Mi smo Evropejci, necemo vise u Balkan. Ali oni imaju mnogo vise interesa da se prikljuce jednoj takvoj zajednici nego da budu van nje. Ako to uspemo, onda ce se stvoriti put za stvaranje velike balkanske konfederacije. Kada se Turci i Grci pomire.
Je li to ime srecno?
– Mislim da ne fali nista. Svi smo Balkanci. Niko ne moze da kaze – ja nisam Balkanac. A to je vec veliko preimucstvo. Tudjman nece? Ali Tudjman ce da ode. On je odigrao ulogu, Hrvati su hrvatovali, nahrvatovali se, napevali svojih pesama, videli da ta nezavisnost ne resava bas sve i da je potreba za drugima ipak jaca. Albanci imaju radnu snagu, drugi imaju pamet, treci kapital i od toga se zivi.
Vratimo se Kosovu. Je li moguce ujedinjenje albanske politicke scene?
– Stvara se jedan pol protiv kapitulacije. Jer ovo sto Rugova radi, to je cista kapitulacija. Ali Albanci, videci da je vlast ovih stranaka veoma mala, i ne zure mnogo. Jer, i kad se budemo ujedinili opet moramo da pricamo, protestujemo, sastancimo, pa nikom nista. Srbija vrlo dobro zna, tako je i isplanirala, treba Rugovu prisiliti, a i on je isao k tome da kaze, pa vidite drugovi, ja sam se borio, mnogo sam se borio za nezavisnost pa ne moze. I dajte da sada prihvatimo ovo sto nam daje Srbija, pa cemo mi opet da trazimo, da pokusamo da napravimo nesto, necemo mi da dignemo ruke. Ali sada cemo da prihvatimo.
Sta za Vas znaci pojam “disident” i kako su svi koji su se tako zvali u Srbiji bili u stvari zaogrnuti nacionalizmom?
– Ono disidentstvo Cosica i ostalih, to je bilo disidentstvo protiv rezima za koji su oni mislili da jako mnogo popusta Albancima. Na kraju je i sam Cosic morao da ode. Oni su ga upotrebili i bacili ga kao krpu, onako kako je i zasluzio. Istorija se danas krece brzo i svakome daje ono sto je zasluzio. Evo i gospodin Rugova. I on je suvise bahato postupio. Pravi disidenti u Srbiji ce biti oni koji budu kosovsko pitanje gledali realno. Ima jedan covek u Americi, Srdja Popovic, koji je pravi disident. On kaze: “I ja kad bih bio Albanac, i ja bih bio taj koji bi pokusao da se oslobodi srpskog rezima”. Meni sada neki kazu: “Sta hoces ti, da nas opet ostavis pod Srbijom?” Ja kazem, nije pod Srbijom, ovo je konfederacija, imaces svoju drzavu. Ja znam da to nece biti lako, jer ti rezimi su uvek drzali i informacije, ekonomiju i policiju, vojsku i bilo je tesko. Obican covek voli svoj mir, svoju sigurnost. Sta vredi, ja sam video u hodniku kada sam bio kod Bogdana Bogdanovica, pise Bogdanovic – izdajnik. Slova pola metra. On nije mogao da opstane u Beogradu. Tako je i Srdja otisao.
Opozicija ili “opozicija”?
– Bio sam u zatvoru s Lazarom Stojanovicem, onim sto je napravio onaj “Plasticni Isus”, i on je bio pravi disident. On ne bi usao u srpsku vladu. Meni je zao da je ovo sto se zvalo opozicija jako meko. Ako bi opozicija rekla da Albancima treba dati konfederalni status, to bi onda moglo da im donese glasove i ako bi dosli na vlast – to bi bila prava vlast. Ovako, popustajuci Milosevicevoj politici, utrkujuci se s tom politikom ko ce biti veci patriota i ko ce vise psovati Albance i tome slicno.
Kakav je, po Vama, rezim u Srbiji?
– Sustina rezima u Beogradu je hegemonizam, diskriminacija. Sustina tog rezima je destrukcija. Nije rezim protiv Albanaca zato sto su Albanci Albanci, a Srbi Srbi. Tu i Albanci treba da obrate paznju. Da ne misle da nas Srbi mrze zato sto smo Albanci. Ne. Na kraju krajeva svi slovenski narodi imaju isti koren i zar je trebalo toliko krvi da padne. Ali radi se o rezimu. O ogromnoj grupi ljudi koja ima velike interese, koja zivi na visokoj nozi i ima velike beneficije. Cesto napravim grubu uporedbu s majmunom. Kad ih hvataju i metnu u rupe malo lesnika i on uzme punu ruku i zarobi se. Krivac je i to sto smo mi nasledili taj kompleks, vojnopolicijski kompleks. U Srbiji to je nasledjeno jos od osnutka ove srpske drzave, od 1878. godine. Sva vreme su srpsku politiku vodili oficiri, oficirski kor i kralj. Crkva je kadila njima. Zandar, dinar, kralj, tu su oficiri i sve sto se desilo, te Crna ruka, te Apis, te ovaj ili onaj, sve su to oficiri. I 27. mart, kad je Pakt sklopljen. Opet oficiri. Pa i dan-danas ta struktura, bez obzira da li ima cinove ili nema, ona je izabrala Milosevica kao svog najvernijeg predstavnika koji ce ostvariti njihove zelje, a njihove zelje su – status kvo.
Sta, kako ste sami pomenuli rok, vidite posle dve godine?
– Ja vidim da ce se Srbija umoriti. Ne znam sta ce se desiti u Srbiji, ali srpski narod ce morati da se trgne, da progleda, morace da vidi da ovako ne moze. Ali dogadjaji idu vrlo brzo, filmskom brzinom tako da ce ove dve godine biti stvarno duge, duge dve godine, pogotovo za nas Albance jer cemo biti izlozeni jos gorim patnjama. Ali mislim da do razresnice mora da dodje. Moj pokusaj i pokusaj moje Parlamentarne partije Kosova je da skratimo taj rok i da bude sto jeftinije. Da bude sto manje zrtava.
Vidite li sebe za dve godine mozda na mestu predsednika nezavisnog Kosova?
– Nemam ambiciju za vlast i nemam ambiciju da budem takav predsednik. Ali bih prihvatio da budem predsednik jedne takve konfederacije. Jer, to je moja ideja. Ja sam je prvi izbacio i trudicu se za tu ideju. Pre mesec dana u Solunu jedan Grk se nasalio da ne bi bilo lose da glavni grad konfederacije bude Solun. Rekao sam da nije losa ideja, i Solun je dobar grad. Medjutim, nema nikakve potrebe da pokusamo da izmislimo bolji nego Beograd. Zasto da ne bude Beograd.
Mitovi
To je ta nasa balkanska tragedija. I Albanac isto tako voli neke svoje iluzije. On slusa vesti i razume ono sto je njemu milo. Ono drugo zaboravlja. Potreba za tim mitom nekada je bila vrlo vazna, morao je taj srpski narod da opstane pod turskom imperijom. Morala im se dati neka nada. Iako se zna ko je bio Kraljevic Marko i sve to, ali je u narodnom mitu neki dobrocinilac, heroj. I potreba je, dakle, postojala. Medjutim, sada u ovo vreme, kada je svet tako mali i kada se stvari resavaju sasvim drugacije, jos uvek se pozivati na mitove – to je tragedija.
Posaljite nam vas komentar! Izbor vasih reagovanja i misljenja objavljujemo.
© 1995 – 1998 Yurope & ,,Nasa Borba” / Sva prava zadrzana /
