A keni menduar ndonjëherë se nga vjen shprehja polirematike “të lësh veten në baltë”?
Për të gjurmuar lindjen e kësaj mënyre të thëni do të tregojmë një histori mitike, atë të Arianës. Me të do të zbresim në Naxos, një ishull grek që do të bëhet në historinë tonë, një vend i dashurisë së braktisur. Rrëfimi përmes mitit për vuajtjen e braktisjes që jeton në secilin prej nesh, dëshiron t’u flasë atyre që janë braktisur, atyre që jetojnë pranë fantazmës së dashurisë së humbur. Historia gjithashtu dëshiron të ofrojë një perspektivë të identifikimit të vuajtjeve të lidhura me braktisjen: nga Ariana tek Artemisi, në mënyrë që të jemi në gjendje të njohim mesazhin se ajo braktisje, dhe vetëm ajo, mund të ketë fuqinë të na komunikojë.
Cili version i historisë?
Mitet, i dimë, kanë gjithmonë shumë versione. Protagonistët e mitit jetojnë shumë jetë dhe shumë vdekje, dhe ndryshojnë nga personazhet e romanit, “të lidhur çdo herë me një gjest të vetëm” siç shkruan Calasso.
Historitë mitike na kujtojnë se ne kurrë nuk mund t’i posedojmë plotësisht, jo me zotërimin me të cilin mburremi, atë të mendjes sonë, e cila për t’u njohur ndan dhe vendos rregull. Asgjë, në mit, nuk mund të ndahet dhe rregullohet dhe mendja nuk mund të përdorë strategjitë e saj të zakonshme të të kuptuarit. Historitë mitike janë gjithnjë tregime të vazhdueshme, ato na zotërojnë ne, dhe ne jemi të detyruar t’i mishërojmë dhe t’i ritregojmë ato. Dhe kështu në këtë histori, do të zgjedhim të tregojmë vetëm një version të mitit të Arianës.
Ariana dhe Tezeu
Historia që po ju tregojmë lind në dashuri dhe vdes në të. Në Kretë, në një ditë me diell, një i huaj, Tezeu dhe Ariana u dashuruan. Por kush ishte Ariana para mbërritjes së heroit? Nuk e dimë. Çfarë dimë për Kore para se të vijë Hadesi? Kore luajti me miqtë e saj duke mbledhur lule, Ariana, vajza e Pasifaes dhe Minos, mbreti i Kretës, luajti në pallatin e Knossos. Ariana ishte motra, gjithmonë në hije, e panjohur dhe për veten e saj, e Minotaurit. Në hijen e vëllait të saj gjysmë dem dhe gjysmë burri, Ariana jetonte në pritje, e reja ëndërronte një të ardhme në të cilën ajo të mund të merrte formë. Dhe Tezeu arriti në kohë, sikur ëndërrimi i saj ta kishte krijuar.
Ai në të vërtetë ishte atje për t’u kujdesur për diçka tjetër. Duhej të vriste Minotaurin dhe kështu të thyejë zinxhirin e sakrificave që çdo nëntë vjet ai e shihte duke vdekur në labirint, shtëpinë e përbindëshit, shtatë vajza dhe shtatë fëmijë të Athinas. Kush e di pse ne kujtojmë gjithmonë vetëm fillin e Arianës. Mbase sepse atëherë Ariana lindi në kujtesën e pasardhësve. Në historinë që gjithmonë do ta kujtojë si ekzekutuesi i kujdesshëm i vullnetit dinak të Athinës. Por jo dinakëria, as Athinaja, nuk e bindën atë për të ndihmuar Tezeun. Ishte dashuria, ajo për të cilën ajo kishte ëndërruar prej kohësh, ajo që e çoi të tradhtonte gjakun e gjakut të saj. Ishte pamja e Tezeut që e bindi atë, një pamje që e lejoi të njihte veten dhe të merrte formë.
Tezeu u takua me Arianën ndërsa ajo synonte të rrotullohej dhe gishti tashmë na kthen në idenë e fatit. Thuhet se i huaji i ri e bindi atë ta ndihmonte, duke pëshpëritur premtime të ëmbla për të ardhmen, për fëmijët dhe familjen.
Ariana është tashmë e dashuruar, ajo do ta kishte ndihmuar atë edhe pa lutje, në këmbim, në fund të fundit, Tezeu tashmë po i ofronte asaj një jetë nga harresa. Ajo nuk e di kush është Tezeu, ose bën sikur nuk e di. Ai djalë i ri me flokë të gjatë është një joshës, një i pafe, një sportist i pafytyrë me një lidhje të vazhdueshme me njëfarë “shkëlqimi”.
Por në joshje tragjedia tashmë po ndodh, sepse të joshësh, në gjuhën greke, do të thotë të shkatërrosh. Dhe kështu sa herë që diçka ose dikush na josh do të ishte e mençur të kujtojmë se diçka tjetër është gati të shkatërrohet. Nuk mund të jetë ndryshe.
Por le të kthehemi te dy të dashuruarit. Shkëmbimi i premtimeve të dashurisë së përjetshme, Ariana dhe Tezeu, pasi bënë sakrificën dhe vranë Minotaurin, u nisën për në Athinë. Pas një udhëtimi të gjatë, Tezeu i propozon Arianës që të zbresë në ishullin Naxos për të pushuar. Kuptojmë që Ariana do ta ndiqte Tezeun deri në fund të botës dhe me kënaqësi e pranon. Të dy e donin njëri-tjetrin, dhe ajo lumturisht ra në gjumë. Kur ajo u zgjua, historia mbaroi. Kur ajo shkon ta përqafojë përsëri, dashuruarit. Shkëmbimi i premtimeve të dashurisë së përjetshme, Ariana dhe Tezeu, pasi bënë sakrificën dhe vranë Minotaurin, u nisën për në Athinë. Pas një udhëtimi të gjatë, Tezeu i propozon Arianës që të zbresë në ishullin Naxos për të pushuar. Kuptojmë që Ariana do ta ndiqte Tezeun deri në fund të botës dhe me kënaqësi e pranon. Të dy e donin njëri-tjetrin, dhe ajo lumturisht ra në gjumë. Kur ajo u zgjua, historia mbaroi. Kur ajo shkon ta përqafojë përsëri, Tezeu tashmë është zhdukur. Ajo sheh velat e largëta dhe kupton. Është braktisur. Jo në një vend të sigurt, as në një vend të bukur, as në shtëpinë e tij dhe as në shoqëri. Naxos është një ishull i keq, i zbrazët, i gjithë shkëmbi, plazh i shkretë dhe i thyer nga valët.
Ariana është e vetme dhe e dëshpëruar, i bien rrobat një nga një, është një skenë zie, një tragjedi që ndodh në një vend që, që atëherë, është një peizazh i dashurisë së braktisur. Ariana ndihet e vdekur, vajza e Minos është mbjellë në Naxos.
Ariana e Dionisi
Por historia jonë nuk mbaron këtu. A mendoni se braktisja ishte e mjaftueshme për Arianën? Jo. Dhe historia përsëritet. Ariana ka një kurorë si simbol, një shenjë e një qarkoreje që përsëritet gjithmonë. Ndërsa është e dëshpëruar në atë vend të tmerrshëm të braktisjes, të qeshurat e të rinjve, aromat e verës, një bollëk këngësh dhe gëzimi, arrijnë tek ajo të mbartura nga era. Shfaqet një procesion, Ariana takohet me Dionisin dhe është përsëri e dashuruar.
Përballë Tezeut: më ke braktisur? Dhe unë do të martohem me një zot.
Dionisi ishte i bukur, më shumë se Tezeu, i bukur siç mund të jetë vetëm një zot. Pak e çuditshme, jo shumë e kthjellët, mbase e dehur, por e bukur. Joshja e Dionisit e përgatit Arianën për shkatërrimin përfundimtar. Dionisi do ta dojë atë dhe do të ketë vetëm një grua, Arianën.
Por një zot është besnik vetëm në atë që është e nevojshme dhe në historinë tonë bëhet e nevojshme që Ariana, tani e martuar, të braktiset edhe një herë. Dhe Ariana është përsëri vetëm. Dionisi vulos domosdoshmërinë diamonike të Arianës në mënyrë që historia të përsëritet ende. Si një zot i shkrirë dhe tretës, ai përgatit Arianën për thyerjen e dinamikës së dhimbshme të lidhjes. Por Dionisi është gjithashtu perëndia i tragjedisë dhe historia jonë ka një fund tragjik.
Vdekja e Arianës: Artemisi
Një zot nuk braktis, jo para se të ketë përfunduar detyrën e tij që përmbushet me vdekjen. Dionisi ka vrarë Arianën. Por nga kush mund të vritej Ariana nëse jo nga Artemisi? Si për të thënë që vetëm imazhet e Artemisit, një virgjëreshë shumëvjeçare, lëkurë e fortë, forca të blinduara dhe instinkt i egër, mund të vrasin Arianën dhe të thyejnë historinë e kurorës me shigjetën e saj. Artemisi është shkëputja, një perëndeshë e izoluar, e fuqishme dhe sovrane. Duke thyer zinxhirin, ajo lejon transformimin e viktimës imagjinare të mishëruar nga Ariana.
Përfundim
Historia jonë mbaron këtu. Ajo shërben për dashuritë e braktisura, për të na kujtuar se Ariana jonë e përmbush fatin e saj duke kërkuar se kush do të mund ta braktisë, në mënyrë që përmes asaj braktisje të njohë veten në tërësi, të pajisur me formë pavarësisht nga forma që i jep tjetri.
Sot Ariana jeton në vendet tona të braktisura, në plagët e dashurisë së papërgjegjshme, në shtretërit e zbrazët dhe të zhgënjyes të mëngjesit pas, sot Tezeu bllokoi Arianën në rrjetet sociale dhe disa psikologë flasin për to, duke mos ditur se po e bëjnë këtë, duke iu referuar fenomenit fantazmë. Ne gjithashtu i referohemi historisë së Arianës sa herë që përdorim shprehjen e zhvendosur, një shprehje që ka ndryshuar me kalimin e kohës, por që sjell gjithmonë peizazhin e dashurisë së braktisur.
Çfarë mesazhi na sjell braktisja e Arianës? Ai vjen të na tregojë se edhe para se të hidhërohemi, edhe ne, si Ariana, e kishim braktisur veten. Ariana u bë mendjemprehtë sepse Tezeu e donte atë, pastaj ajo u bë një grua siç donte Dionisi.
A është e mundur të jetojmë vetëm sipas asaj që mendojmë se është dëshira e të tjerëve? Jo, ne përfundojmë duke u bërë transparent, fantazmat e vetvetes, bosh. Dhe kush e do një formë bosh që duhet të kujdeset gjithmonë ta plotësojë? Askush nuk mund ta trajtojë këtë detyrë për një kohë të gjatë, kjo duhet të krijojë vazhdimisht tjetrën. Askush nuk mund të mbajë përgjegjësinë për të ruajtur identitetin e një tjetri në këmbë, sikur të mos mjaftonte të mbanin lart veten e tyre.
