Dy recensione dhe Prologu i librit “Paraardhësit” të Muharrem Blakajt

Libra

Dy recensione dhe Prologu i librit “Paraardhësit” të Muharrem Blakajt

Më: 25 prill 2018 Në ora: 23:47
Dy recensione dhe Prologu i librit “Paraardhësit” të Muharrem Blakajt

Paraardhësi“ i Muharrem Blakajt depërton në çerdhen e gjarpinjve Roman “Paraardhësit”, i autorit Muharrem Blakaj katemë sa të pazakonshme aq edhe të rëndomtë për rrethana te rikrijuara në dhjetëvjetëshin e fundit në Dardani. Murtaja e riislamizimit të shqiptarëve, përkatësisht përpjekjeve që të rrënjoset në hapësirat tona islami më fanatik dhe më i egër që ka njohur ndonjëherë historia, është fenomen i ri shqetësues. Myslimanizmi i shkretëtirës, i pa transformuar dhe i pa reformuar, islami burimor i fiseve beduine, i cili as në periudhën e sundimit të ashpër të Perandorisë Osmane nuk gjeti vend në këto hapësira, është shpaluar ashtu si përpiqettë gëlojë dhe ashtu si nuk na e ka ënda… Fanatizmi i skajshëm i figurave qendrore të romanit që vijnë të importuara nga Lindja, pasi t‘ua kenë shpërlarë trurin, veprimi e intrigat në stilin e shërbimeve të fshehta lindore a të romanit kriminalistik, vrasjet mizore në rrugica të braktisura në terrin e natës, përdhunimet me ndihmën e magjistares, rekrutimet në emër të fesë, janë sinjali alarmuesqë e përshkon romanin fund e krye.

Brenda kësaj kornize të veprimit dramaturgjik, zhvillohen intrigat e papritura, që të mbajnë pezull, të emocionojnë e të tensionojnë në shtjellimin e mëtutjeshëm të romanit, ato situata e veprime ndikojnë që të shkëpusësh nga realiteti, të futesh në botën e errët e mistike, aq pak të njohur nga ne, ndërsa synon të na gllabëroj, kështu që lexuesi edhe po nuk deshi do të bëhet sy e vesh se çfarë bëjnë dhe si veprojnë të mirët e të këqijtë, sipas ndarjes klasike që ende nuk ka gjetur zgjidhje tjetër. Duke i portretizuar personazhet krejtësisht ndryshe nga ajo që jemi mësuar të shohim, duke depërtuar edhe në botën e tyre të brendshme me zbrazësi e defekte nga e kaluara, me retrospektiva e introspektiva, autori paraqet botën e shqetësuar, shpesh të trandur të galerisë së vet të personazheve, të cilët dalin nga lufta apo stresohen nga zhvillimet e papritura, duke mos qenë në gjendje të sillen
ashtu si kërkohet nga ta. Romnani „Paraardhësit“ i M. Blakajt ka intrigë, shquhet për veprim dramaturgjik të përshpejtuar, të mbanë pezull e të le pa frymë, sa që e ke vështirë ta lesh në gjysmë leximin. Me ka fascinuar aftësia e depërtimit në botën e intrigave e të veprimeve të personazheve, me ka pëlqyer paraqitja e atmosferës, e lojës me detajin, e zhvillimit paralel të ngjarjeve, veçmas me ka fascinuar shkalla e njohjes së botës së tyre ideologjike e të mendësisë. Ende nuk kam lexuar shkrim të gjatë apo prozë që e njeh aq thellë mentalitetin, psikologjinë por edhe fenë islame në atë shkallë. Muharrem Blakaj i ka pasqyruar të gjitha rrymat fetare islamike, i ke paraqitur të gjithë zhganin e Azisë e të Arabisë Saudite që gëlojnë si gjarpinjtë ndër ne. Janë disa rryma që sa vijnë e ndeshen njëra me tjetrën në hapësirën tonë gjeografike për interes e ndikim, aq më egërsisht e luftojnë mendësinë e gjenin autokton të shqiptarëve, duke u përpjekur që të ndërhyjnë brutalisht në etnopsikologjinë e tyre. Romani „Paraardhësit“ ka depërtuar në çerdhen e gjarpinjve me shumë shkathtësi e invencion, ka portretizuar disa nga personazhet, sinonim i së keqes, ka bërë aluzione të mirëfillta, e ka guximin që ta paraqes një botë orientale me intrigat, vrasjet, përdhunimet, incestet dhe me të gjitha ato që bëhen në emër të Allahut të tyre, ndërsa në fakt janë krime të shëmtuara e lapërdhari që të rrëqethin. Gani Mehmetaj,shkrimtar e publicist,Prishtinë.

“Paraardhësit”, një vepër e guximshme Nuk kam lexuar asgjë nga librat e mëparshëm të këtij autori dhe nuk kam dituar asgjë për emrin e tij. Me pak fjalë, në optikën e memorien time, ishte një emër i panjohur. Kur mora në dorë romanin e tij “Paraardhësit“, nisa ta lexoja, pse ta mohoj, nisur edhe nga një lloj paragjykimi mbi letërsinë e një të panjohuri. Por, dihet që, në të tilla raste, befasia të surprizon për mirë, ose për keq, asnjëherë nuk të jep ndonjë pritshmëri me të mesmen e artë. E, në këtë kontekst, nisur edhe nga përvoja ime disa vjeçare si lexues e shkrues, më duhet ta pranoj se autori (i ri për mua, e saktësoj), ka ardhur në letërsi me një roman të mirë dhe serioz, madje edhe të guximshëm. Ndonëse shkruar në një tjetër filozofi individuale dhe narracion origjinal, romani i Blakajt, për të marrë vëmendjen e duhur, duhet parë edhe si një nyjë ndërgjegjësimi për të ruajtur të paprekur, krejt tokën arbërore. Më kujtohet këtu romani famoz “Nënshtrimi” i francezit të mirënjohur, Mishel Houellebecq, kur Fransuasë, profesorit të letërsisë në Universitetin e Sorbonës iu desh të përballej me regjimin e ri islamik, ardhur në pushtet pasi Muhamed
Ben Abesi kish fituar zgjedhjet presidenciale. Bindjet e Abesit sollën të tjera rrethana e situata për njeriun e viteve 2022 në Francë, me të cilat duhet të adaptohej edhe profesori I letërsisë. E për të mos u zgjatur me shkrimtarin francez, e solla këtu për të tërhequr një paralele me romanin e Blakajt, jo për të
ngritur e ulur dy letërsi, por për të vënë pranë e pranë dy ide me islamizmin në qendër. Laicizmi përballë islamizmit janë përherë dy lobe, dy vendosje thellësisht të ndara, ashtu siç është Kurt Lula dhe Abdallah Abdul Mutalib. Pra, i njëjti person, por shumë I ndryshëm. Ky është thelbi, mendoj unë. Këtu rreh depërtimi psikologjik i shkrimtarit në personazhin e tij dhe më tej, në krejt çështjen për të cilën shfaq çaste e detaje nga me të armishmet. Abdallah Abdul Mutalib ka tanimë një mision: të përhapë me devotshmëri ideologjinë islamike, të mëkëmbë një mentalitet të panjohur dhe të ndryshojë sa mundet nga të tijët. Tek e fundit kjo është detyra e misionarit, i cili duhet të shkojë deri në fund për të përmbushur betimin e fillimit, të nisjes, sado antinjerëzore të jenë veprimet apo mosveprimet e tij të mëvonshme. Kjo temë e njohur ndër shqiptarë, dukshëm këto vitet e fundit, merr më shumë dramacitet nga elementet që autori i sjell shkallë – shkallë e njëra pas tjetrës, duke zbuluar në gradacion tragjizmin e fshehur pas dramës, që duket në fillim. Pra, nuk ka dyshim që në backstage qëndron një e zezë e madhe, si gjëmë që do të shkombëtarizojë nismëtarin me qëllime krejt antikombëtare. Mendoj se përballja shihet në dy rrafshe; në atë mes Abdallah Abdul Mutalib me vetveten dhe Abdallah Abdul Mutalib me të tjerët.

Nuk është e thjeshtë të gjesh udhë aty ku nuk është shkelur më parë. Pra, sido që të jetë personazhi ynë ka vështirësitë e tij në betejat që kërkon të fitojë dhe shkrimtari ka ditur të na japë të plotë figurën e tij, por edhe krejt atmosferën ku thellohej skandali i islamizimit, me të cilin shqiptarët kaluan shumë beteja në Dardani, kur iu desh të derdhte gjak për ta mbrojtur të pastër veten. Pastaj vëmë re: vajzat krejt moderne, veshur e edukuar me mentalitetin e perëndimit, Abdallah Abdul Mutalib i sheh si pre, të parat për t’i mbuluar, për t’u injektuar besimin e ndryshimit, për të besuar tek devotshmëria ndaj Allahut dhe, për këtë, zgjedh forma nga më primitivet që kudo sot po shiten si arritje a trend i kohës. Imami para tij, pra paraardhësi, padyshim që e ka informuar të riun e ardhur nga studimet: “…Imami, veç vdekjeve që më kishin ndodhur në shtëpi, më kishte njoftuar se në fshehtësi të plotë kishte filluar punën me seleksionimin e rinisë…” Fillim e fund romani i Blakajt e mban lexuesin në ajër, sepse ka përball një njeri të shkolluar, si shumë të tillë që gjenden rëndomë nëpër këmbët e sytë tanë, të cilët/ i cili dinte më shumë se bashkëfshatarët e tij, dinte të fliste më mirë, kishte oratori më të theksuar, kishte elokuencë, kishte pushtetin e dijes mbi ta. Dhe, pikërisht me këtë po i vriste, po kërkonte t’u tjetërsonte gjakun, po i islamizonte, jo nëpërmjet armëve si fuqitë otomane dikur, por nëpërmjet këngës së bashkëfshatarit të besuar. Dhe dihet që në këto raste, kjo futje në gjirin e popujve, merr më shumë fuqi dhe metastazohet
më shpejt. E keqja e bashkëfshatarëve të tij, po të vëmë re me kujdes, shfaqet edhe në dramën psikologjike të personazhit, i cili duke rrëfyer në vetën e parë i shpërfaq nderet burrërore të shqiptarit, për të cilat vetë Abdallah Abdul Mutalib i ka bërë lavazh trurit, kur thotë:”… Kur isha fëmijë, me rastin e festave, gjyshi me sillte pranë varrit të tij dhe faleshim me përulje duke e lavdëruar Zonjën e
Madhe. Mos e harro o bir, ky është varr dëshmori. Pastaj, kur ktheheshim në oden e burrave, gjyshi e këndonte me nostalgji këngën epike për trimërinë e këtij kundërshtari të ashpër të islamit. Oh, sa zë të ëmbël që kishte. Sa me tundonin tingujt e zgavruar të lahutës… dhe në vesh, sikur me buçiti zëri i tij i
zgavruar nën telin e lahutës. Sa e sa herë i kisha kënduar me gjithë afsh ato këngë të lashta, pa e ditur se këndoja haram…” Për të thënë dy fjalë përmbledhëse: Ky roman sjell pleksje dhe shpleksje të ngjarjeve, psikologjive, sjell dëshirën e madhe të njeriut të “helmuar”, për të intoksikuar krejt miletin, sjell dashurinë e madhe për Allahun në trajta e forma imponuese, sjell dëshirën e madhe për të bërë një popull të përqafojë e të rokë atë, të cilës qysh në vitet 1300 i janë mbyllur dyert.
 

Realisht, është roman strong, që duhet përshëndetur. Tani, shkrimtari duhet të të gjejë formacione argumentuese për t’u përballur me turmat që vijnë nga e njëjta lëndë si e Abdallah Abdul Mutalib apo Kurt Lula, i mohuar, do ta quaja unë.
S’më mbetet gjë tjetër veçse t’i uroj autorit sa më shumë shkrime mbi realitete të prekshme siç preket dita e nata nga syri e nga mishi ynë njerëzor. S’ka vepër më të bukur sesa kur shkruhet nën efektin e vërtetësisë.
Maku Pone, shkrimtar, Tiranë

Prolog 

 Kur myslimanët me devocion t’i përmbushin urdhrat e Allahut e të kthehen në kohën e xhahilisë për t’u takuar me paraardhësit e devotshëm (salaf-u-salih), bota do të fillojë të lëvizë prapa. Dielli do të lindë në perëndim e do të perëndojë në lindje. Nuk do të ketë më lindje, vdekje, fëmijëri, rini e as pleqëri; koha nuk do të ecë as para, as prapa. Bota do të mbetet pezull, përgjithmonë, në jetë të jetëve, deri në ditën e kiametit. Po u ndodhi myslimanëve të harlisur që të kalojnë vetëm një hap prapa kësaj kohe, do të kthehen në kufr, aty ku ishin të parët e tyre paganë. Profeti i urrente paganët e krijuar nga Allahu i xhahilisë. 

 Me mundim u ngjita në shpellën Hira. Po prisja Xhibrilin. Nuk erdhi. Më mori gjumi. 

Si nur i Allahut zbriti nga qielli. Me zë rrufeje me tha: „Ti nuk je beduin. Lëkura jote nuk e ka ngjyrën e shkretëtirës. Zërin tuaj nuk e kupton I Madhërishmi. Je i huaj? Allahu nuk i do të huajt. Ik! Ik! Ik!…“ Më doli gjumi. 

Kthimi 

I dhënë pas studimeve, nga njëra anë, dhe pas shtegtimeve për kalitje e përzgjedhje, nga ana tjetër, dalëngadalë kisha filluar ta harroja imazhin e vendit tim të dikurshëm. Në mendje më kishin ngelur disa copëza peizazhesh, që si pasqyrë e thyer herë pas here kishin lundruar si të përgjumura në kujtesën time të kthjelluar nga nuri i ndritur i Allahut xhel-le shanuhu1. 

Një javë pas diplomimit më thirrën në zyrë. Pasi e vlerësuan lart punën time, më thanë se kishte ardhur koha që unë, si emisar i Allahut, të kthehesha në vendin tim, në Kafiristan, për ta kthyer në Nuristan. 

Arrita në katundin tim. M’u bë se çdo gjë kishte lëvizur nga vendi. Ajo pamje që më kishte ngelur në mendje kur e braktisa, kishte ndryshuar rrënjësisht. Nuk u besova syve. Për fat, ashtu siç kishte ndryshuar vendi im i nëmur, kisha ndryshuar edhe unë. Mora pamje tjetër. Identitet tjetër. Veshje tjetër… Në vend që të isha flokëgjatë e fytyrëqose si grua, tani jam shndërruar në krye- e mustaqerruar e mjekërsynet. Në vend të emrit e mbiemrit të pakuptimtë Kurt Lula tani mbaj emrin e ndritur islam Abdallah Abdul Mutalib. Në vend që të jem shqiptar, jam shndërruar në mysliman; dhe në vend që të flas shqip, tani flas gjuhën e bekuar të Allahut xhel-le shanuhu. A ka gjë më të bukur në jetë se të komunikosh me Allahun në gjuhën e Tij? E të mos flas për rrobat treçerekëshe të devotshmërisë që kam në shtat. El-hamduli-l-lah2! 

Pas luftës nga katundi im nuk kishte ngelur asgjë e dashur e tërheqëse që duhej kujtuar. Shtëpi të djegura. Tym. Duhmë kërme, kufomash e kafshësh të vrara nga militantët serbë. Oh, sa e dhembshme është ndarja e përçarja e këtyre dy feve të ndritura të Allahut! Në vend që t’i bashkojë karabushi i qepës, për çudi, po i ndan cipa e hollë e saj. Andaj desha t’i fshija nga mendja edhe njerëzit e popullit tim të dikurshëm, urrejtës të kryqit ortodoks e të pasionuar pas kryqit roman. Po kaloja pranë trojeve të Avdiut. Për një çast ndjeva një ngazëllim në shpirt. Në mendje më lundruan kujtimet e kohës së shkuar… 

 …E kisha bërë zakon që çdo ditë të hidhesha nga shtëpia e tij për të takuar Hilin. Së bashku ngjiteshim në lëndinën e blertë gati moçalore të Milushit. Vraponim pas manaferrave të arrira. Duart dhe fytyra na skuqeshin prej tyre. Pastaj zbrisnim te kroi. Pasi lanim duart dhe fytyrën, hidhnim gurë të vegjël në sipërfaqen e pusit të kalfët, duke bërë garë se guri i kujt do ta arrinte bregun me dy a tri shkëputje nga sipërfaqja e ujit. Vetëm tringëllima e ziles së dhive të Maksutit na shkëpuste nga loja. Ndërsa dhitë pinin ujë, ne talleshim me sytë e tij të fryrë, që mua më dukeshin si sy hutini. I revoltuar, ai shtrëngonte grushtet dhe skuqej në fytyrë. Herë pas here më thoshte me cinizëm „laraman“. Edhe tani më bëhet sikur i shoh veshët e tij vriguj dhe disa fije flokësh të djersitura e të ngatërruara sipër tyre. I fshehur pas lisave, Hili gjuante me llastik qenin e tij, që vraponte pas me gjuhën përjashta. Sa herë që e godiste, lëshonte cijatje, të cilat i mbulonte kënga ironike e Maksutit:  

 Gjylestanë, Gjylë, moj bijë,  

mbushma ibrikun me raki! 

As ta mbush, as ta bi, 

natën në kishë, ditën në xhami! 

 Kishte ditë kur zbrisnim pranë kajsive, që ndodheshin pranë mullirit të moçëm. Pasi ngopeshim, e gjuanim njëri tjetrin me kokrrat e arrira, që lëshonin lëng të verdhë. Buzë mbrëmjes zinim pritë te bërryli i rrugicës dhe bashkë me Hilin i gjuanim me llastik lopët e fqinjëve kur ktheheshin nga kullota. Kur na diktonte babai i Hilit, nevrikosej, më mirë të them nxehej deri në atë masë sa mund të nxehej një njeri i butë siç ishte ai. Çdo gjë përfundonte me marrjen e llastiqeve, fjalë kërcënuese dhe tundje gishti. Kishte raste që Hili nuk ndodhej në shtëpi, atëherë pa hezitim kërkoja Maksutin. Gjithë ditën bridhja pas tij dhe dhive të tij tekanjoze. Kur pushonim në rrafshin e hamallave, nën hijen e blirit, ai zbathej dhe futej në pusin e kalfët për të zënë bretkosa. Pasi i nxirrte në breg, i therte me briskun e tij të vogël: „Kështu theret kurbani, – thoshte. – Kështu do ta therë një ditë edhe Hilin“, – shtonte dhe pastaj për një copë herë nuk pushonte së gajasuri në atë stilin e tij si prej të marri. Ndërsa e shikoja, më vinte keq për bretkosat e shkreta, por edhe nxehesha, prandaj, sa herë vëreja se ai kishte ndër mend t’i therte ato të gjora, e ktheja kokën mënjanë për të mos parë masakrën. As idetë për të lozur nuk i kishte më të mençura, prandaj gjatë gjithë kohës që isha me të, më bëhej sikur po lozja në ëndërr e me ëndrra. Kishte dëshirë të sorollatej natën. Herë pas here më ftonte edhe mua. E ndiqja pas. Fshehurazi futeshim në kopshtin plot me kastravecë të Hajries. Pasi i përzgjidhnim në dritën e hënës, i këputnim nga dy–tri copë dhe uleshim prapa Gurit të Çaplës. Në vjeshtë futeshim duke kënduar në vreshtin e Nakos, një mesoburrë shurdhmemec. Atij nuk ia kishim frikën fare, se e dinim që nuk na dëgjonte. 

Në mbrëmje, kur ndahesha prej tij, kthehesha në kullën tonë të moçme. Futesha nga dera e pasme dhe ngjitesha në odën e burrave. Nuk kisha aspak dëshirë të takohesha në oborr vetëm për vetëm me imamin, sepse ai gjithherë më qortonte me të njëjtat fjalë: „Të pashë me Maksutin dhe Hilin, çfarë keni vjedhur sot, ë? Të të mos shoh më të shoqërohesh me ata qafirë, se do t’i shkul flokët me rrënjë, edepsëz!“ Më kapte nga flokët e gjatë e m’i shtrëngonte fort për një copë herë, pastaj, duke tundur kokën e tij të madhe me një çallmë sipër, më tërhiqte veshin herë pas here, derisa dadë Fiti, e cila prore rrinte në dritarezën e dhomës së saj, i lutej të më linte të qetë. Pas lutjeve të saj më jepte një shkelm vitheve e më lëshonte. 

Babai i imamit zinte vend në të djathtë të oxhakut, atje lart në odën e burrave. Në anën e majtë zinte vend gjyshi im. Në murin përballë ishte varur lahuta. Pranë dritares ulej mixha. Imami ulej këmbëkryq pranë babës së tij, kurse baba ulej pranë nesh mbi trapazan, prapa derës. Ata bisedonin për gjëra të ndryshme. Herë pas here pinin kafe, që i përgatiste baba. Kur kishim miq, mua dhe vëllain tim, Xunin, na nxirrnin jashtë duke na thënë se ishim akoma të vegjël për të dëgjuar muhabete burrash. Ne qëndronim pas derës dhe përgjonim ankesat e imamit, që thoshte se „as tani që jam hoxhë e mund të jem myfti e kryemyfti këta qafirë përreth nuk na e heqin nofkën e laramanit“. I inatosur, i kërcënonte. Ndiheshim të disponuar kur fillonte nga sharjet me fjalë të ndyra. I thoshte ato fjalë turpi aq natyrshëm e me lezet, si një njeri që flet për gjëra që i ka aq për zemër. Duke parë Xunin në sy, me një buzëqeshje habie e parafytyroja dadë Fitin lakuriq, me atë njollën e zezë në mes të kofshëve, ashtu siç e kisha parë disa herë nga vrima e bravës teksa lahej në hamamxhikun e vjetër në dhomën e saj. Disi turpshëm, pata rënë në dashuri me të. Nga sikleti, herë pas here, e veçmas kur imami më tërhiqte nga veshi, i lutesha Zotit t’ia merrte shpirtin atij edepsëzi dilenxhi e pastaj të martohesha unë me dadë Fitin. 

Pas vdekjes së babës së imamit, që ndodhi kur unë isha te daja, më kujtohet se imami e mori me vete dadë Fitin dhe iku diku në qytet. Sa gjatë pata qarë për ikjen e saj! Më vonë pata dëgjuar të flitej se hisen e kullës së tij ia kishte shitur gjyshit tim. Pas ikjes së tij unë dhe Xuni shkonim në odën e burrave sa herë që dëshironim. Gjyshi me merrte në prehër, kurse Xunin e ulte përballë dhe na tregonte përralla të bukura me luftëra divash. Trimëritë kreshnike i këndonte me lahutë e na mësonte edhe neve. Sa qejf! Sa herë që e përfundonte këngën, na thoshte: „Gjëja më e shëmtuar në jetë është tjetërsimi. Kur njeriu tjetërsohet, ia mohon vetes, vëllezërve, miqve e të dashurve të tij të drejtën të kenë qasje në atë se çfarë janë në të vërtetë. Prandaj qëndroni ashtu siç ju ka krijuar i madhi Zot e mos u tjetërsoni në çka nuk jeni“. 

 Për çudi, gjatë studimeve dhe bisedave për traditat profetike m’u fshi nga mendja pamja e këndshme e Zejnebes. Vetëm tani që po kaloj pranë shtëpisë së saj më trazuan kujtimet e ëmbla të dashurisë së dikurshme. Fytyra e saj nuk më ishte fshirë e tëra nga kujtesa, por edhe ashtu siç ishte në të vërtetë nuk e kujtoja më. Sa herë bëja përpjekje për ta kthjelluar, me vinte e tjetërsuar, disi si imazh dylberi. Dikur inatosej me mua kur i flisja për tjetërsimin. Po tani? Si do të reagojë kur të më takojë të tjetërsuar? 

Para m’u shfaq xhamia e moçme me minaren e lartë dhe të stolisur me drita. Sa më shumë afrohesha, aq më qartë dalloheshin gjurmët e rindërtimit. E shtyva lehtë derën e hekurt. Hyra në oborrin e gjerë. Rreth e qark saj nuk kishte ndryshuar asgjë përveç disa varreve të reja. Sytë m’u ndalën mbi epitaf. Në heshtje i shkoqita shkronjat kaure… ishte emri i vëllait. Sytë m’u mbushën me lot.  

Jashtë rrethojës me tela me gjemba, ashtu siç i kisha lënë, ishin varret e të krishterëve me ca kryqe të thyera. Sytë m’u ndalën mbi varrin e vithisur të kaurit, i cili shekuj më parë kishte vrarë përhapësin më të denjë të islamit në këto anë – sulltan Muratin e Madhërishëm (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të!). Kur isha fëmijë, në raste festash gjyshi me sillte pranë varrit të tij dhe faleshim me përulje duke lavdëruar Zonjën e Madhe. „Mos e harro, o bir, – më thoshte, – ky është varr dëshmori.“ Pastaj, kur ktheheshim në odën e burrave, gjyshi këndonte me nostalgji këngën epike për trimërinë e këtij kundërshtari të ashpër të islamit. Oh, sa zë të ëmbël që kishte! Sa me ëndje e dëgjoja! Edhe tani më bëhet sikur më buçet në vesh zëri i tij i zgavruar shoqëruar nga tingujt e telave të lahutës: 

 Kish parë ëndërr sulltan Murati, 

retë e qiellit në tokë ishin zhdrypë, 

diell e hanë në det ishin mbytë!… 

 Sa e sa herë i kisha kënduar me gjithë afsh ato këngë të lashta, pa e ditur se këndoja haram. Pa dashje mendja më çoi thellë në brendinë e errët të kohërave dhe sikur u ndesha me eposet e lashta, të trishtueshme, të frikshme e plot gjak. M’u bë sikur po ecja nëpër bjeshkë kreshnikësh, mbi pllaja ku zhvilloheshin mejdanet e përgjakshme me bajlozët e detit, mbi ato shkrepa ku krushqit qëndronin të ngrirë prej mijëra vjetësh me nuset e rrëmbyera dhe kaluar mbi kuaj të dehur nën thirrjen e jehonave kreshnike për dyluftim, sikur vëllai ngrihet nga varri për të mbajtur besën që i ka dhënë motrës në të gjallë, pastaj sikur dëgjoj vajtime mallëngjyese të nënave qyqe, rënie mbretërish, trokëllima atllarësh, përpjekje shpatash, ngulje topuzësh shtat pashë nën dhe, klithma zanash diku në pllajat e Lugjeve të Verdha. Të gjitha kishin ndodhur nën rrezet e diellit, që çuditërisht shumë kishte shndritë e pak kishte nxeh. Allahu m’i faltë kabahatët… Allahu m’i faltë gjynahet dhe me gjithë afsh këndova këtë ajet nga surja „Llukman“: „Po, ka nga ata që blejnë tregime boshe me qëllim që t’i largojnë njerëzit prej rrugës së Allahut pa pasur kurrfarë fakti dhe për t’i marrë ajetet e Allahut si tallje. Për ta me siguri është përgatitur dënim i turpshëm3!“ I mjeri gjyshi im, në botën tjetër e pret dënimi i turpshëm! Të gjithë më thoshin se i ngjaja gjyshit tim, jo vetëm nga pamja, por edhe nga zëri. Por falë studimeve, falë mësimeve që kam marrë në ato vende të largëta e të shenjta, unë nuk do të këndoj më me lahutë siç këndonte dikur gjyshi im anakronik, por do t’i këndoj suret e shenjta nga Kurani Kerim4 dhe në heshtje këndova një ajet tjetër nga surja „Isra“: „Allahu tha: Shko, e kush prej tyre vjen pas teje, shpërblimi juaj është xhehenemi… dhe me atë alarmin e zërit tënd mashtroje atë që mundesh prej tyre!…“5 Estagfirullah!6 Me alarmin e zërit tim do t’i këndoj ajetet nga Kurani famëmadh dhe ilahi. 

Ndërsa po shqitesha prej aty, prapa murit rrethues të xhamisë dëgjova hapa. Ktheva kokën. Pashë dy hije vajzash, që u tretën pas këndit të murit. Nuk i dallova fytyrat e tyre të zbuluara e gjynahqare. M’u duk e çuditshme veshja e tyre me xhinse si e meshkujve dhe flokët e harlisur deri në bel. Ndërkohë sikur më zuri veshi fjalën „kthyer“. 

Xhaxhain dhe babain i kishin varrosur pranë njëri-tjetrit, kurse vëllain pak më tutje. Xhaxhai kishte vdekur nga një palë ethe të forta dimrin e dytë që unë nuk ndodhesha në shtëpi. Kurse vëllai rreth gjashtë muaj më parë nga kanceri. Te varri i babait qëndrova më gjatë. M’u bë se që nga larg po ndieja aromën e dheut të shkrifët mbi varr. Pashë kënatën që i kishin vendosur pranë epitafit. E njoha. Ishte kënata e moçme, që e kishte çmuar shumë. „Është shumë e vjetër, – thoshte herë pas here, – ndoshta një mijë vjet. E gjeta tek Arat e Bregut.“ Ajo kënatë e vjetër, që pjesërisht ishte thyer, më përmalloi aq shumë, saqë nuk i ndala dot lotët. Nuk e di pse ajo vjetërsirë, që asnjëherë më parë nuk ma kishte tërhequr vëmendjen, më mbushi me ngashërim. As tani nuk e përcaktoj dot se sa kohë kam qëndruar aty, por e di se gjatë gjithë kohës kam qarë me dënesë. Aq shumë isha shpërqendruar, saqë nuk e mora vesh në isha duke qarë për ata që nuk ishin më në këtë botë, nga malli që më kishte kapluar për këto troje të nëmura, apo pse pas kaq vjetësh ndodhesha para një fillimi të ri e të panjohur. Pa e kuptuar, kishte filluar të frynte erë e ftohtë e shoqëruar me flluska të rralla bore. Për një çast m’u bë sikur era e trazuar më kishte këndellur. Sytë më shkuan prapë të kënata e vjetër, ku në pjesët e saj të jashtme ende dalloheshin vizatimet dhe shenjat e tjera të idhujtarisë. Më theri në shpirt kur mendova se babai kishte vdekur dhe ishte varrosur si i pafe, dyfytyrësh dhe laraman. Tmerr për shpirtin e tij, por edhe për mua! Jam biri i tij. 

Për të gjitha vdekjet që kishin ndodhur në familjen time, më pati shkruar imami. Ishte ai që me profecitë e tij me pati bindur të merrja këtë rrugë kaq të ndritur islame. Ai më shkruante shpesh. Më njoftonte deri në imtësi për çdo gjë që ndodhte në mbarë farefisin, e veçmas për ndryshimet dhe grindjet e tyre me disa imamë qafirë. Në letrat që i pata dërguar i tregoja se çfarë isha duke studiuar dhe ç’punë bëja gjatë kohës së lirë në ato vende të bekuara islame. I pata shkruar se përveç studimeve, i parapaguar nga ithtarë të përzgjedhur e të moderuar salafistë, bëja inspektime mes mejtepeve, nëpër fshatra të humbura malore, mes talebeve7 dhe zbuloja talente të reja. Isha i paanshëm në përzgjedhje. Kisha shije të hollë. Përzgjedhjet më të suksesshme i bëra mes besimtarëve të devotshëm, mësimi i vetëm i të cilëve ishte islami e Sheriati. Sukses pata edhe në ato vende ku varfëria dhe lufta i kishte sfilitur njerëzit. Të uritur për një kothere bukë, të lënë pas dore nga shoqëria, e cila ishte e zënë pas luftërave vëllavrasëse, pa begati e perspektivë, të droguar e të demoralizuar, binin në dorën time siç bie peshku budalla në grepin pa karrem. Pastaj me oratorinë time të shkëlqyer i nxirrja nga kaosi duke i yshtur kundër të pafeve dhe idhujtarëve. „Ata janë shkaktarët e mjerimit tuaj, – u thosha me bindje. – Rruga e vetme e shpresës për jetë e ahiret është lufta dhe flijimi.“ Kishte edhe nga ata që hezitonin, që u dhimbsej jeta. Me ta përdorja taktikën e njohur duke u thënë se „nëse nuk jeni me ne, jeni kundër nesh“. Kundërshtarët e islamit ndëshkoheshin rëndë jo vetëm nga Allahu xhel-le shanuhu, por edhe nga ne. Më të preferuarit, por edhe më të paguarit ishin ata që nën përkujdesjen time bindeshin në rrugën e Allahut dhe me vullnetin e tyre të pathyeshëm e pranonin flijimin dhe e dorëzonin shpirtin tek Allahu, por duke marrë me vete dhjetëra shpirtra të pafe, prej të cilëve Allahu i Madhërishëm kishte hequr dorë me kohë. 

Imami përveç vdekjeve që më kishin ndodhur në shtëpi, më kishte njoftuar se në fshehtësi të plotë kishte filluar punën në seleksionimin e rinisë drejt rrugës së shenjtë të regjistrimit të tyre në anëtarësinë salafiste. Shkak për marrjen e këtij vendimi ishin bërë disa hoxhallarë të pacipë, të cilët ua ndalonin të rinjve salafistë t’i luteshin Allahut, duke i nxjerrë me potere e të shara nga xhamitë e duke i akuzuar se po u infektonin xhematin e tyre të përbërë nga dy–tre pleq të çalë, të shurdhër apo qorra. „Pastaj imoraliteti, – shkruante më poshtë imami, – është bërë një plagë e rëndë në shoqërinë tonë të pasluftës. Jemi zhytur keq në kurvëri e pisllëqe të ndyra si dikur populli i Lutit, çka e ka hidhëruar pa masë Allahun e Madhërishëm. Inshallah m’i dëgjon Allahu lutjet e nuk e lëshon zemërimin e Tij të tmerrshëm kundër këtij populli të humbur derisa të kthehesh ti si emisar i Tij për t’i prirë këtij mileti të dalë feje drejt rrugës së ndritur salaf-u-salih.“ Unë emisar i Allahut?! „Po, – më kishte thënë pasardhësi i Profetit Abu al Khaleed. – Allahu i Madhërishëm ka shumë të dërguar në Tokë, por jo të gjithë mund të jenë profetë. Disa janë emisarë e disa të tjerë të dërguar. E ndiej se njëri nga të përzgjedhurit si i dërguar i Allahut jeni ju.“  

Pasi fshiva lotët, që m’u bë se më ishin tharë që më parë, u nisa. Po mendoja se si të lidhesha me shokët e fëmijërisë, prej të cilëve isha shkëputur prej kohësh. 

Rrugët kishin ndryshuar tërësisht. I kishin zgjeruar dhe shtruar me asfalt. Mezhdat e mëdha përgjatë tyre nuk dukeshin gjëkundi. Dëshiroja t’i takoja Hilin dhe Maksutin, por në mendje kisha Zejneben. „Ku ndodhet ajo tani vallë? A e ka mbajtur të pastër nderin?“ – pyesja veten. Që të mos mbushem haram, me marifet e largova mendjen prej saj dhe po shihja me vëmendje shtëpitë e reja të lagjes. Sa kishte ndryshuar ajo lagje e varfër, me çardakë të vjetër e kasolle të shtrembëruara, me pojata të moçme, ku mbyllnin dy–tri krerë dhi! Tani dukej e bukur: me shtëpi të reja dy-trikatëshe, me ballkone të rrethuara me xhama, me oborre të blerta të mbushura me pemë, çetina e qiparisa. Në krye të lagjes pashë një dyqan të ri. Dy gra po vinin drejt meje. Ula kokën dhe bëra tutje, por ato më prenë rrugën. 

– Ua, Kurti! – dëgjova zërin e mekur të plakës që nuk desha ta shihja. E njoha nga zëri. Ishte gjyshja e Zejnebes. U nis drejt meje. 

Nuk ia hodha sytë fare. As dorën nuk ia zgjata. Pa folur asnjë fjalë, bëra një lak me hapa të shpejtë dhe u gjenda prapa tyre. E pashë që i mbeten duart zgjatur drejt meje, gati të më përqafonte, ashtu siç bënte kur isha i vogël. „Ka kaluar ajo kohë! Tani nuk më përqafon dot më, plakushe e dreqit!“ – thashë me vete pasi isha larguar tutje. 

Ndërkohë pashë se një turmë djemsh dolën nga dyqani duke qeshur me sjelljet e mia. E mora inat veten. Pse kisha ardhur aty? 

Pas këtij skandali më iku dëshira për të takuar shokët e fëmijërisë. U nisa drejt shtëpisë. „Shtriga plakë!“ – shfryva me inat ndërsa isha duke shtyrë derën e vjetër të oborrit. 

Vetëm në trojet e mia nuk kishte ndryshuar asgjë. M’u bë se era e vdekjes endej gjithandej oborrit. Kulla e rënduar nga pesha e viteve sikur ishte zvogëluar. Dritaret m’u dukën të vogla, ndërsa oxhaku, që vazhdonte të nxirrte tym, ishte shtrembëruar aq shumë nga lindja, saqë dukej sikur do të binte nga çasti në çast. „Mashalla, – thashë me vete i ngazëllyer, – edhe oxhaku e paska marrë anën e mbarë!“ 

Ndërsa vazhdoja të kundroja kullën me sy të përlotur, ndjeva rrapëllimën e njohur të derës. Që andej sikur m’u  shfaq hija e nënës. Edhe ajo, sikurse edhe kulla, m’u bë se ishte drobitur e tretur brenda rrobave të saj të vjetra. Mezi çapitej. Ajo po vinte nxitimthi drejt meje me duar të zgjatura para e duke thirrur me atë zërin e saj të lodhur: 

– E lumja unë, e lumja për këtë ditë të bardhë! Kush më erdhi! Sa më ka marrë malli, o bir! 

Me krahët e zgjatur deshi të më mbështillte në përqafim. „O Allah! – thashë me vete dhe bëra disa hapa prapa. – U çmend kjo apo ç’pati?! Përqafime të tilla nuk i lejon islami. Kjo plakë e krisur, para se të jetë nënë, është femër, e përqafimi i femrës i zgjon ndjenja epshi çdo myslimani. Allahu e ndëshkoftë që me mbushi haram! Subhanallah! 

– Si je, o bir? – me pyeti pasi më ishte afruar aq afër, saqë e kisha të vështirë t’i shmangesha përqafimit të saj. 

– Mirë jam, moj nënë, mirë, po pse bën kështu si e çmendur? – i thashë në gjuhën e bekuar të Allahut dhe i zgjata duart para për të penguar afrimin e saj drejt meje dhe për t’iu larguar përqafimit të saj haram. Kur pashë se nuk kishte kuptuar se çfarë i thashë, i fola ashpër në gjuhën e saj haram. U step. Përvajshëm e me lot në sy zgjati duart drejt meje. Butësisht m’i grishi pak gishtat, duke thënë: 

– Po më ka marrë malli, o bir! Shumë kam vuajtur… nga skamja, nga sëmundjet, nga vdekjet e njëpasnjëshme, që i kapluan këto troje! Eja futu brenda, se paske mërdhirë! – tha më në fund dhe u nis para. 

Në dhomën e zjarrit, ku ishte oxhaku i moçëm, nuk kishte ndryshuar asgjë. Zura vend mbi një stol pranë tryezës së moçme. 

Ndërkohë u hap dera. Bashkë me shfaqjen e motrës dëgjova zërin e saj: 

– Kurt, shpirti i motrës!  

Hapi krahët dhe u turr drejt meje të më mbështillte në përqafim. 

– Trus bythën aty! Ku e ke mbulesën islame, ë?! – i fola ashpër. 

U step e trembur. Pas pak doli jashtë. 

Hapa torbën dhe nxora dy burka. Ndërsa po ia zgjatja nënës, i thashë: 

– I keni dhuratë nga unë. Po ju pashë me këto rroba haram, do ndëshkoheni sipas udhëzimeve të Sheriatit famëmadh! 

Ra heshtja. Nëna doli. Për herë të parë e ndjeva veten të lodhur. M’u duk se dita ishte zgjatur tej mase. Kisha harruar kur isha zgjuar nga gjumi, sikur të kishte ndodhur para një jave. U përpoqa të sillja ndër mend të gjitha ngjarjet që përjetova brenda kësaj dite tmerrësisht të gjatë: lëvizjet, përsiatjet, ndarjet nga vëllezërit e mi salafistë, fluturimin me avion, biseda të shkapërderdhura, lëvizje njerëzish pa cak, shikime kureshtare, pëshpërima, mbërritja në vendlindje, vizita pranë varreve, pëshpërimat e vajzave, plaka Zelfi, përpjekja këmbëngulëse e nënës për të më përqafuar dhe zhgënjimi i motrës. Sa anakronikë qenkan këta njerëz, ky popull! O Allah, ndihmoje këtë popull të dalë feje, të paditur e të mjerë të kthehet në vathën e besimtarëve tuaj të devotshëm! Amin! 

Pa e vërejtur, nëna më lëshoi një zarf në dorë. 

– Është për ty. Para dy ditësh e sollën disa mjekroshë të panjohur.

commentFirst article
Më të lexuarat
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat