Santa Klausi i vëshur me të kuqe, mund të jetë mishërimi fizik i gëzimit të festës së Krishtlindjes, por fantazia e mbuluar me dëborë nuk është pa një lloj tensioni. Midis dhuratave të dhumta të festës, prindërit janë të zhgënjyer nga konsideratat filozofike dhe psikologjike:A duhet t’ua thonë të vërtetën fëmijëve të tyre mbi njeriun e shquar që “vjen” nga Poli i Veriut?
Dhe nëse po, kur është koha e duhur? Miti i Vjetër i Shën Nikollës shkon pas më shumë se 1.500 vjet, dhe përfshin një përzierje kaleidoskopike të shenjtorëve të krishterë, letërsisë dhe paganizmit. Por koncepti ynë modern mbi Santa Klausin, u kristalizua vetëm 200 vitet e fundit, përmes tregimevesi poema e vitit 1823 “Një vizitë nga Shën Nikolla”, e njohur më shumë si “Nata para Krishtlindjeve”.
Ritualet e Santa Klausit, janë perhapur gjeresisht kulturen laike amerikane dhe jo vetëm. Në vitin 2017, 85 për qind e 4-vjeçarëve në Shtetet e Bashkuara thanë se e besonin ekzistencën e tij. Por pavarësisht nga gjithëpranueshmëria e tij, ekspertët janë të ndarë në lidhje me përfitimet e mitologjisë klausiane ose siç thotë Dejvid Kajl Xhonson, një profesor i filozofisë në Kolegjin e Mbretit në Pensilvani dhe autori i librit “Mitet që vodhën Krishtlindjet”, e quan atë “gënjeshtra e Santas”.
“Ajo që kundërshtoj, është promovimi i besimit të fjalëpërfjalshëm tek Santa Klausi”, më tha ai gjatë një bisede telefonike pak para Ditës së Falënderimeve. Në librin e tij, Xhonson, ekspertiza e të cilit është në logjikën formale, parashtron një argument etik kundër indoktrinimit të fëmijëve me këtë personazh.
Shqetësimi i tij më i madh, është se këto mite dekurajojnë të menduarit kritik. Nëse fëmijët fillojnë të bëjnë pyetje ose të shprehin skepticizëm rreth Babagjysit të Vitit të Ri, shumë prindër largohen nga fushave e “provave”. Është shumë e bukur, por Xhonson beson se taktika të tilla nxisin një mendim të dobët.
“Kur themi, se përkundër dëshmive, ata duhet të besojnë gjithsesi, ky është një precedent shumë i rrezikshëm që vendoset”- thekson ai. Në vend të kësaj, filozofi përkrah tregimin e historisë së Santa Klausit thjesht për atë që është, një histori. “Vitin e kaluar, fëmija im ishte 4-vjeç dhe i thashë:”Ne do ta shohim Santa Klausin, ai është thjesht një djalë i veshur me një kostum, por kjo është vetëm një lojë zbavitëse që ne do të luajmë”- deklaron ai.
Xhonson tha se ia kaluan shumë mirë, edhe pas pasur nevojë të mashtrojë. Sipas tij, aftësitë e të menduarit kritik nuk janë gjëja e vetme që vihet në këtë rast në rrezik. Shumica e fëmijëve të dashuruar pas Santa Klausit nuk kanë probleme kur rriten, por mitet që vodhën Krishtlindjet, sillen rrotull një duzine anekdotash, dhe kur ata zbulojnë të vertetën kur rriten, rrezikojnë të
mos u besojnë prindërve të tyre, dhe madje të përjetojnë trauma të dhimbshme psikologjike.
Askush nuk po argumenton, që fëmijët tuaj do të dëmtohen në mënyrë të pariparueshme kur të rriten. Por është e drejtë të thuhet, se disa të rinj do të jenë të pakënaqur kur të kuptojnë si qëndron e vërteta.
Fëmijët “janë kuriozë për botën, duan të dinë mbi të, dhe u besojnë prindërve të tyre për t’u siguruar atyre një informacion të saktë”- shkruan Xhonson. “Kur u tregojmë atyre gënjeshtrën e Santa Klausit, ne e tradhtojmë atë besim”- shton ai.
Por Sindio Sheibe e sheh ndryshe këtë çështje. “Për mua, kjo nuk është një gënjeshtër sesa një histori”- shprehet ajo. Një profesoreshë e psikologjisë në Kolegjin Itaka dhe drejtore ekzekutive e projektit “Look Sharp”, një organizatë e edukimit mediatik, Sheibe ka studiuar për më shumë se 30 vjet besimin e fëmijëve tek Santa Klausi.
Ajo mbetet një përkrahëse e zjarrtë e këtyre personazheve. “Shumë pak fëmijë kanë frikë
nga Santa Klausi. Shumica deri në moshën 7 vjeç, janë të kënaqur me të. Por kishte fëmijë, zakonisht ndërmjet moshës 7- 9 vjeç apo më shumë, që kishin dyshime, ata ndodheshin aty për të mbledhur të dhëna nëse ky personazh ishte real apo jo. Shprehia e fytyrave të tyre ishte kaq e ndryshme”.
Sheibe ishte i vendosur të mësonte arsyen. Në tre fushata të mbledhjes së të dhënave gjatë disa dekadave, ajo ka zbuluar se fëmijët janë shumë të ngjashëm në të gjithë brezat. “Ne gjithmonë zbuluam të njëjtën gjë:që mosha mesatare është midis 7-8 vjeç, kur fëmijët kalojnë nga besimi tek mosbesimi, por është një tranzicion që ndoshta zgjat disa vjet”.
Edhe ardhja e internetit, ku ju mund teorikisht mund të gjeni të vërtetën vetëm me një klikim, nuk e ka ndërprerë këtë cikël. Pika e kthesës ndërmjet besimit dhe mosbesimit tek fëmijët, duket se lidhet me diçka që quhet “mendim operativ konkret”, një fazë thelbësore në teorinë e zhvillimit zonal të psikologut zviceran Zhan Pizhe.
Teksa fëmijët rriten, teorizoi Pizhe, mendimi i tyre bëhet më i organizuar. Ndërsa dikur kënaqeshin me lodra, tani duan lidhjet e ngushta dhe logjike mes gjërave. Santa nuk i reziston një shqyrtimi kaq të sofistikuar. “Unë i quaj ata shkencëtarë të vegjël. Fëmijët e vegjël thonë vetëm ‘magjike’, por fëmijët më të rritur duan diçka më konkrete.
Çdo familje duhet të përcaktojë vetë traditat e saj. Por duke folur me secilin prej tyre për pasionin e tyre akademik mbi Santan, unë arrita në këtë përfundim mbi Babagjyshin e Krishtlindjes:Frika e Xhonson se Santa Klausi Nikolla nxit një mendim të çuditshëm është i vlefshëm, por vetëm nëse i vendosni fëmijët në rrugën e atij dështimi.
Të dhënat e Sheibe, sugjerojnë se vendosja e besimit tek Santa Klausi është një bast i sigurt, për sa kohë që i përgjigjeni sinqerisht pyetjeve të ndershme të fëmijës së rritur. Është një histori e shkëlqyer për të treguar të vërtetën, nëse duhet të zgjedhësh, por duhet të jeni të përgatitur ta braktisini gradualisht këtë lojë, në mënyrë që fëmijët tuaj të mos humbasin besimin tek ju.
Popular Science – Bota.al
