Ivan Vejvoda, ish’shef i Fondit Marshall Gjerman të SHBA’së, dhe tani i njohur si shef i lobit serb në diasportë, ua ka bërë të qartë serbëve se Kosova është e humbur për Serbinë. Megjithatë ai nuk e përjashton mundësinë e shkëmbimit të Luginës së Preshevës me Veriun e Kosovës.
‘Për shumicën kjo ka qenë e qartë pas Marrëveshjes së Kumanovës në vitin 1999, se realiteti i Kosovës do të jetë më ndryshe se që ka qenë para bombardimit të NATO-s, kur Serbia humbi në luftë dhe iu deshtë të lëshoj Kosovën me të gjithë administratën shtetërore. Ajo e ruajti deri diku administratën e saj në Veri, por të gjithë politikanët në vitin 2000, qartë thonin që Serbia më nuk sundon në Kosovë. Tadici në një moment ka thënë : “Ne nuk kemi ministër të Bujqësisë në Kosovë”, Nikolici gjithashtu ka thënë se ai nuk ishte president në Kosovë, gjë kjo që në një mënyrë ka qenë një lloj pranimi indirekt i realitetit,’ ka thënë ai.
Vejvoda foli edhe për 3-4 skenarët e propozuar të Zoran Dindicit, i cili sipas tij ishte i vetëdijshëm se çështja me Kosovën duhet të zgjidhet.
Siç thotë Vejvoda, Dindic e shihte Kosovën si pengesë për rrugën e saj në BE si dhe NATO.
‘Çështja ka qenë gjithmonë për të sjellë vetëdijen e pamohueshme të realitetit në harmoni me shtetin normativ, domethënë si ta “normalizojmë” këtë situatë. Siç dihet, Zoran Dindic e ka paraqitur propozimin me disa skenarë, 3- 4 muaj para vrasjes, sepse ai ishte i vetëdijshëm se çështja duhet të zgjidhej sa më parë. Ai gati se çdo dite vinte në zyre dhe thoshte: “Duhet sa më shpejtë Gjykatën e Hagës dhe Kosovën ta lëmë mbrapa, sepse këto gjera e pengojnë Serbinë të ecën përpara drejt BE-së, pastaj në NATO dhe për të ecur në reforma më të thella. Këto dy çështje të mëdha marrin energji politike, ekonomike dhe të tjera. ” Më duket se jemi përsëri në një situatë ku presidenti dhe partia menaxhuese e kuptojnë se ata duhet të merren me këtë realitet dhe se është më mirë të kapni bririn për brirët, nëse mund ta përdor këtë metaforë, por të prisni që dikush tjetër të ketë këtë problem ruajeni,’ tha Vejvoda.
Tutje ai thotë se Kosova duhets amë parë të përshtatet me kornizat evropiane, pasi sipas tij viti 2025 është një afat i vërtetë për vendet e rajonit që të jenë gati për antarësim në BE.
‘Është normale që në negociata të tilla ketë ndalim dhe hapa prapa. Shpesh varet nga rrethanat e brendshme politike – ka zgjedhje, zgjedhje janë këtu, dhe Evropa ka qenë e preokupuar me problemet e saj gjatë disa viteve të fundit. Mendoj se tani është fokusuar përsëri, nuk po mendoj vetëm për Kosovën, por me të vërtetë po kthehem me një bindje të re që ky rajon duhet të përshtatet në kornizat evropiane sa më shpejt që të jetë e mundur. E marr këtë si një shenjë të këtij angazhimi dhe një deklaratë se viti 2025 është një afat i vërtetë për Serbinë dhe vendet e tjera të rajonit që të jenë gati për anëtarësim në Bashkim. Mendoj se kjo është e rëndësishme sepse më duket se kjo është përgjigjja e thirrjes, nëse mund të them kështu, nga rajoni: na jep diçka, na trego se çfarë mund të shpresojmë,’ u shpreh ai.
Ndërsa i pyetur se a është larg viti 20125, pasi janë 8 vite në fjalë, ai u përgjigj kështu.
Unë do të thosha që jo, janë vetëm 8 vite, dhe ajo është pjesë e këtij shekulli në të cilin jetojmë.’
Ndërsa tha se Bashkimi evropian është I vetëdijshëm për delikatesën e kësaj çështjeje andaj ecën ngadalë.
‘Unë do të thosha se kjo është në hyrjen e Bashkimit Evropian, në momentin e hapjes së portës së Bashkimit, që është momenti i fundit. Supozoni, Irlanda ka pasur për të ndryshuar kushtetutën e saj në momentin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, sepse ajo tha se Irlanda Veriore një ditë do të bëhet Republikën e Irlandës. Dhe kjo duhej të ndryshonte. Çfarë u bë në minutën e fundit. Pra, nëse udhëhiqemi nga presidentët, atëherë ndoshta ajo do të ndodh në momentin e hyrjes. Por, dua të them këtë: Bashkimi Evropian është i vetëdijshëm për barrën e historisë dhe delikatesën e kësaj çështjeje dhe prandaj po ecën gradualisht. Nga ana tjetër, secili nga Bashkimi Evropian që erdhi këtu pas viteve 2000 qartë tha: Ne nuk duam të marrim një Qipro të ri brenda Bashkimit Evropian. Dhe kjo përsëritet çdo herë. Kjo do të thotë që asnjë vend që ka një çështje territoriale të pazgjidhur nuk i bashkohet anëtarësimit në BE. Unë mendoj se të gjithë ata që ishin në pozita udhëheqëse nga viti 2000, është i njohur: Serbia nuk do të jetë në gjendje të bashkohet me Bashkimin Evropian, por as edhe Kosova, nëse nuk ka një normalizimi që këto terma përfshijnë çfarë do të jetë zgjidhja. Në këtë kuptim e shoh këtë iniciativë për një dialog të paraqitur nga Presidenti Vucic. Gjithkush mund ta ketë këtë mendim për të, shumë kritik ose mbështetës, dhe e shoh atë si një hap që duhet të kontribuojë në përshpejtimin e zgjidhjes së kësaj çështjeje. Të mos presin tetë vjet, por normalizimi i marrëdhënieve, në bazë të një kontrate të nënshkruar nga të dyja palët, heq këtë barrë nga kurrizi i Serbisë. Në mënyrë që të jenë në gjendje të kushtojnë shumë më tepër për gjërat e nevojshme, siç janë reformat serioze institucionale, ligjore, ekonomike dhe të tjera, demokratizimi dhe modernizimi, shkurtimisht,’ u përgjigj Vejvoda.
Ndërkaq se çka mëndon për idenë e propozuar nga Kosova për ndërrimin e territorit- Dhënia e Luginës, marrja e Mitrovicës së Veriut, ai tha:
‘Kjo ka qenë një ndër 3 ose 4 skenarët e propozuar të Zoran Dindica. Njëra ka qenë marrja e Mitrovicës së veriu dhe në të njëjtën kohë njohja si shtet të pavarur,. Ka qenë edhe varianti me ndërrimin e territori, i ngjashëm me këtë që e ka propozuar Shkëlzen Maliqi. Në Evropë dhe Amerikë ka mendime të ndryshme rreth kësaj: Disa mendojnë që kjo është zgjidhja reale, ndërsa të tjerët mendojnë që ndërrimi i kufijve mund të këtë efekt edhe në Maqedoni, Bosnjë dhe të tjerë.
Megjithatë, sipas një raporti të Grupit Ndërkombëtar të Krizave në vitin 2008 ose 2009, thuhet se nuk do të kishte efekt domino sepse në ato vende askush nuk ka asgjë kundër shkëmbimit të territoreve apo ndarjeve nëse është një marrëveshje e drejtpërdrejtë midis Beogradit dhe Prishtinës,’ u shpreh ai.
Sipas tij është reale është nëse të dy palët pajtohen për këtë. Ai thotë se, ata mund ta bëjnë edhe tani, pa marrë parasysh se çka thonë vendet tjera.
‘Mendoj që në kërkimin e një zgjidhjeje të re, elementët e mëparshëm mund të kombinohen dhe mund të bëhet një përzierje e re, një lloj i ri kompromisi. Por, në çdo rast, ata duhet të vendosen nga ata që janë të interesuar drejtpërdrejt,’ tha ai.
Ideja e dialogut është anuluar. Si të vij tani te çfarëdo dialogu që në Serbi do të kishte përkrahjen e të gjithëve ose të shumicës së politikanëve?
‘Mendoj se, sa mund të shohim nga sondazhet e opinionit, si dhe nga bisedimet proverbiale me shoferët e taksive, ka vetëdije se Kosova pas Marrëveshjes së Kumanovës është në një situatë të veçantë. Shumica e njerëzve e shohin atë në mënyrë të menjëhershme dhe nuk ka iluzione për këtë, por mendoj se të gjithë dëshirojnë të gjejnë një kompromis të kënaqshëm, ku asnjë parti, si në asnjë kompromis, nuk do të marrë gjithçka. Natyrisht, kjo nuk është dhe nuk do të jetë e lehtë, sepse është e domosdoshme të ngrihen mbi shumë gjëra, si nga e ardhmja dhe nga e kaluara e menjëhershme, por në fund, të dyja palët do të duhej të vinin në realizimin se ekziston një interes nacional më i lartë dhe më i vlefshëm se kontestet aktuale, a kjo është të jetuarit në paqe më fqinjët në Bashkimin Evropian.
Sigurisht që opozita në Serbi, e cila nuk është e kënaqur me shumë gjëra, në thirrjen për dialog reagon ashtu siç është duke reaguar, por mendoj që nëse vjen deri te marrëveshja se si të bëhet një hap, do të bëhet ai konsensus. Nuk është mirë që këto pyetje përdoren për tensionin e brendshme, edhe pse sigurisht që nuk mund të shmangësh ndikimin e rrethanave të brendshme politike.
Në fakt këtu është problemi: Vucici thotë që dëshiron të bëj një urrë lidhëse për të arritur marrëveshje, mirëpo raporti i tij me opozitën dhe mediet po e rrënon atë urrë. Kjo gjithsesi duhet të nderohet, nëse dëshiron konsensus. Në të gjitha, është gjithmonë e rëndësishme që të gjithë palët të përfshihen në tavolinë, të zhvillojnë një diskutim dhe të arrijnë një marrëveshje të përbashkët. Kjo në fakt nuk po ndodh. Nuk është mirë të armiqësosh pozitën dhe opozitën. Opozita është një faktor i rëndësishëm në çdo shoqëri demokratike. Ajo duhet të respektohet, pa marrë parasysh dallimet në të menduar, të cilat mund të jenë shumë të ndryshme, por pa opozite nuk ekziston një sistem demokratik. Kështu askund nuk mund të arrihet’ u shpreh Vejvoda.
Ndërsa i pyetur se si e sheh historinë e “dy karrigeve”, ai tha:
‘Duke marrë parasysh se çfarë ka ndodhur me bombardimet e NATO-s dhe duke kujtuar politikën e mos-përafrimit, dhe përsëri brenda procesit të anëtarësimit në Bashkimin Evropian, Serbia dëshiron të vazhdojë të ketë zhvilluar marrëdhënie me Rusinë, Kinën dhe vendet e tjera. Nuk ka dyshim se Serbia do të duhet të vendosë me politikën e jashtme të BE-së, të gjithë janë të vetëdijshëm, por tani e shtyn atë te dikush, ndoshta jo shumë kohë. Bashkimi Evropian ende po tregon kuptueshmëri për një sjellje të tillë të Serbisë, por nuk do të zgjasë përgjithmonë. Unë mendoj se ata që janë në pushtet sot janë të vetëdijshëm për këtë. Ajo që nuk është e mirë, janë dilemat e krijuara nga politikanët kryesorë në opinionin publik, kështu që njerëzit nuk e dinë se çka dëshiron vërtet Serbia. Nga ana tjetër, kur lexojmë deklaratat e zyrtarëve më të lartë, është gjithmonë e qartë se përparësia e prioriteteve është hyrja në Bashkimin Evropian. Nuk ndryshon, dhe mendoj se nëse shikojmë për një drejtim të lëvizjes,ai është i pazëvendësueshëm,’ tha Vejvoda.
