Ata të vrasin natën e të qajnë ditën

Kultura

Ata të vrasin natën e të qajnë ditën

Nga: Hamza Halabaku Më: 13 qershor 2018 Në ora: 21:23
Hamza Halabaku

I dukej se hapat po i nxirrte nga toka, frymëmarrja i ishte vështirësuar. Vazhdimisht fshinte djersët mbi ballë dhe në kokë me një shami që e nxori nga xhepi i xhamadanit, të cilin e vishte vetëm për raste të veçanta.

Ecte rrugës nën hijet e drurëve, i menduar e me barrën që e bartte në shpirt. Ishte kjo një barrë që e rëndonte jo vetëm Arianit Bjeshkën, nga fshati i Ri, por edhe shumë kë në Malësi. Ishte ajo barra e të ngujuarit në kullë për shkak se djali i tij i kishte vrarë djalin e Bardh Malit.

Për motive ende të panjohura, i biri i Arianitit kishte vrarë me (pa) dashje Guri Malin, të birin e Bardhit të dielën e parë të asaj fillimpranvere. E tërë familja e  Arianitit bashkë me farefisin ishin mbyllur në kullat e tyre.

Arianiti  ishte veshur e ishte mbathur me rrobat që i veshte kur shkonte për vizita ndër miq, po edhe në rastet e veçanta, ashtu siç ishte zakon në Malësi. E kishte hapur portën e kullës dhe ngjitej I Ris në drejtim të fshatit Rrafsh. Ishte nisur drejt Kullës së Bardh Malit, me të cilin ishte në gjak, tash e disa vjet.

Familja e Bardhit kishte mort.

Për vdekjen e Kroit kishte ndier dhembje e tërë Malësia, pra edhe Arianit Bjeshka me tërë familjen.

E kishte menduar gjatë nisjen e tij në drejtim të kullës së Bardhit dhe kishte marrë vendim sa të rëndë aq edhe burrëror. Ditët e besës kishin kaluar... Mirëpo,  ai nuk ndihej i qetë të mos i shkonte Bardhit për kryeshëndoshë. Rrugën po e bënte me një barrë të rëndë shpirtërore.

Askush nuk kishte dashur që të ndodhte ajo që kishte ndodhur, të dielën e parë të asaj fillimpranvere, vite më parë ndërmjet këtyre dy familjeve.

Arianitit i iu kujtua si sot ajo ditë e kobshme kur kishte ndodhur vrasja. Ishte një ditë ters, me shi... Ishte e diela e parë e fillimit të pranverës.

Atë ditë, që nga mëngjesi, shiu nuk kishte pushuar as për një çast.

Gazetat e ditës që botoheshin në vend, të nesërmen në faqet e tyre të para, me shkronja të mëdha e të zeza shkruanin: Në fshatin e Ri të Malësisë ka ndodhur një vrasje e rëndë! Motivet e vrasjes ende nuk dihen. Në disa nga gazetat shkruante, organet kompetente, e në disa të tjera organet e hetuesisë, janë duke kryer punët e tyre. Dhe në fund të tekstit, për këtë lajm, në të gjitha gazetat shkruante se hetimet vazhdojnë.

Ngjarja e kishte tronditur jo vetëm Malësinë po edhe të gjithë ata që kishin marrë vesh për lajmin.

Arianiti nuk dinte ta shpjegonte atë të keqe që kishte ndodhur të dielën e parë kur kishte nisur stina më e bukur e vitit. Ajo që kishte ndodhur ishte e dhembshme për Arianitin e e kobshme për Gurin dhe familjen e tij...

Sipas fjalëve që ishin përhapur gojë pas gojë, tani më flitej se vrasja kishte ndodhur me (pa) dashje në sheshin e hapur që ishte caktuar në mes të disa fshatrave të Malësisë ku të dielave tuboheshin  për të shitur e për të blerë kafshë e lloje të tjera mallrash.

Tani Arianiti ecte në drejtimin që e shpinte kah fshati Rrafsh. Herë - herë  shikonte ngjitjen e diellit në lartësi dhe i dukej se po ecte bashkë me te.

Dielli i asaj pasdite të hershme shkëlqente mbi ujin që rridhte nga lartë poshtë lumthit në miniaturë, mbi të cilin gjethet e ahut viheshin në lëvizje nga një puhizë e freskët dhe herë - herë shkëlqenin nga rrezet e diellit. Dielli rrugës së vetë, i dukej se në qiellin e lartë, me lehtësi po rrëshqiste në drejtim të perëndimit atë pasdite vere,  e Arianiti ecte në drejtim të kullës së Bardhit duke e thithur kohë pas kohe tymin e duhanit, nga cigarishtja e qelibarit, shtëllungat blu të të cilit rrotulloheshin para syve të tij e ai sikur kridhej në to duke menduar thellë se nuk e kishte të lehtë as ai vet e as Bardh Mali kur do ta shihte.

Gjithçka i sillej në mendje. Të ulej diku të pushonte e ndoshta pas harxhimit edhe të një cigareje të kthehej nga ishte nisur! Por jo, vendimi ishte i prerë. Do të shkonte në kullën e Bardhit. Bardhin e njihte si burrë trim!

Arianiti ishte ulur në një gur që natyra i kishte caktuar vendin skaj rrugës në hijen e një ahu shumëvjeçar duke menduar dhe uruar që përsëri të bëhej mirë. Mendonte për jetën dhe afërsinë që kishte pasur me babanë e Gurit të vrarë, Bardhin. Nuk kishte takim në Malësi, ku nuk ishin të pranishëm Arianiti e Bardhi, që hijeshonin odën kur ishin bashkë. Rrallë ndodhte që të mungonte njëri apo tjetri qoftë për drekë qoftë për dekë. Kur ishin së bashku në odë i jepnin hijeshi qoftë gëzimit qoftë mortit. 

Më së shumti i jepte një vetëbesim, kur mëdyshej gjatë rrugës, fakti se Bardhin e njihte si trim dhe burrë të urtë.

Arianiti kishte mësyrë për të dytën herë këtë fillim jave kullën e Bardhit. Dy ditë më parë Arianiti këtë rrugë e kishte pasur pak më të lehtë. Përmes pajtimtarëve, kishte kërkuar që të paktën nga e tërë familja Bjeshka, ai të merrte pjesë në përcjelljen e fundit të Kroit. Kroi ishte i dashur në tërë Malësinë. Edhe Arianiti kishte një simpati të veçantë për të. Bardhi, i ati i Kroit të vdekur, shkaqet e së cilës ende nuk diheshin, dhe Gurit të vrarë, pasi ishte konsultuar me të vëllanë, kishte pranuar që Arianiti të merrte pjesë në varrimin e Kroit.

Tani vetëm fizikisht ishte në atë rrugë, po në mendje e kishte Zotin dhe burrërinë, trimërinë e urtësinë e Bardhit. I kujtohej se pas varrimit të Kroit, ishte kthye në kullën e vet, por assesi të qetësohej. Si është e mundur, kishe menduar, që në këtë vdekje kaq të rëndë të mos i shkoj  Bardhit në të pame...

Në familjen e Arianit Bjeshkës shtohej dhembja për Kroin! Edhe ai dëshironte që në ato çaste të rënda dhembjeje, t´i gjendej Bardhit pranë.

Me mendimet e shumta në kokë dhe me barrën e rëndë në shpirt, Arianiti arriti para kullës së Bardh Malit. Para hyrjes në kullë, disa hapa larg ishte vënë një karrige me shpinëz, mbuluar rreth e rrotull me një copë të bardh, e në ndenjëse  një vazo qelqi me lule. Në mes të vazos me lule dhe shpinores ishte vendosur një foto, portret i Kroit. 

Farefisi, miqtë, të afërm e të largët vinin grupe - grupe për ngushëllime në kullën e Bardh Malit.

Bardhin e kishin njoftuar, posa e kishin parë diku më larg, të rinjtë që pritnin para hyrjes së kullës, se në drejtim të tyre po vinte Arianit Bjeshka...

- O Bardh Mali – thirri me zërin e tij jo të zakonshëm, tek sa i ishte ofruar kullës së Bardhit!

- Mirë se vjen, - u dëgjua zëri i njërit nga ata që pritnin para kullës.

- Mirë se të ka sjellë Zoti, - u dëgjuan edhe zëra të tjerë, të atyre që ishin në brendinë e odës, ku pritej për të pame, kurse Bardhi u ngrit në këmbë për ta pritur Arianitit. Kështu ishte zakoni edhe në kushte normale.

Në odë sa po hyri Arianiti, ra një heshtje.

Pas heshtjes së thellë, që mbretëroj për disa çaste, e Arianitit iu dukën shekuj, i pari foli Bardhi.

- A mund dole, o Arianit Bjeshka? - i tha Bardhi, pak pasi Arianiti ishte ulur në vendin që i kishin caktuar të ulej, pa i harruar, për asnjë çast të gjitha ato që kishin ndodhur të dielën e parë të asaj fillim pranvere  që me (pa) dashje i ishte vrarë i biri.

Dola, dola ngadalë,- foli Arianiti, i cili ndihej i fajshëm, duke mos e ngritur kokën fare...

Heshtje.

- Zoti të lashtë shëndosh, o Bardh! Edhe ju të tjerët, që jeni për krye-shëndosh, Zoti ju lashtë shëndosh!

- Qofsh shëndosh, Arianit Bjeshka! – u përgjigj Bardhi!

- Qofsh shëndosh, - u dëgjuan edhe disa zëra të tjerë...

Biseda e të pranishmëve kishte vazhduar aty ku kishte mbetur para se të vinte Arianiti, kurse burri që ishte caktuar ti shërbente vizitorët me kafe, u drejtua nga Arianiti me tabakanë në të cilën ishin vendosur filxhani dhe xhezvja, e mbushur plot me kafe, avulli i së cilës dallohej lehtë, me që sapo ishte hequr nga mangalli, i vendosur në një kënd, në pjesën e jashtme të dhomës së kullës, ku priteshin vizitorët. Kafexhiu e solli kafen si për të gjithë ata që vinin për të pame.

Bardhi i bëri shenjë kafexhiut që të kthehej mbrapa.

- Ma sjell xhezven dhe mjetet tjera për kafe, Arianitit do t ia bëjë vet kafen. Kafexhiu veproi sikur i kishte bërë shenjë Bardhi.

Bardhi e vuri xhezven mbi mangall, të cilin ia solli burri që kishte detyrën e kafexhiut.

Arianitit disa pika djerse i bulonin mbi vetullat e tija të trasha ku vende - vende shiheshin edhe qime bojë hiri.

*

Tani mendjen e kishte te Kroi, që kishte qenë djalë i urtë e i sjellshëm. Prindërit dhe farefisi prisnin që ai të mbaronte shërbimin e detyrueshëm ushtarak dhe ta martonin. Derisa ai kishte qenë në ushtri, familja, natyrisht me lejen e tij, e kishin fejuar me vajzën më të mirë të Malësisë! Ishte Ulpiana, vajza nga fshati më i afërt i Rrafshit, për të cilën edhe ai si i ri kishte pasur një ndjenjë pëlqimi e mirëdashjeje të veçantë. 

Dhe, kujt do t’i shkonte mendja se ai nga ushtria do të kthehej në arkivol, edhe pse rastet e këtilla në vitet '80 të shekullit të kaluar nuk ishin të rralla.

Kroi, djali i dytë i Bardhit, kishte qenë në shërbimin e obligueshëm ushtarak diku në juglindje të Beogradit. Familja kishte marrë telegram se Kroi nuk ishte më në mesin e të gjallëve! Në të njëjtin telegram, ishte shkruar edhe njoftimi se në dy ditët e ardhshme pjesëtarët e Armatës do ta sillnin kufomën.

Pas marrjes së telegramit, kulla e Bardh Malit ishte mbushur me njerëz. Të njohur e të panjohur kishin ardhur nga të gjitha anët. Gjatë ditës, jo vetëm oda, por edhe rrugët e fshatit ishin plot njerëz.

Ishte e diel dita kur fshatit të lindjes të Kroit, po i afrohej një veturë dhe një kamion i mbuluar me çadrën ngjyrë hiri. Në veturën që e drejtonte një ushtar, ishin një oficer dhe dy shoqërues të tij. Të gjithë kishin uniformë me ngjyrë të njëjtë, por oficeri dallohej me gradat që i mbante në supe të xhaketës. Nga kamioni zbriti një togë ushtarësh dhe më pastaj u pa një arkë prej druri, ku duhej të ishte trupi i pajetë i Kroit. Arkën ngadalë e lëshuan në tokë ushtarët dhe, shpejt e shpejt, dy ushtarë morën qëndrim gatitu si rojë nderi pranë arkivolit. Oficeri, i shoqëruar nga dy nënoficerët, që ishin të armatosur me automatikë, qëndronin para togës së ushtarëve. Ai kërkoi që të takohej me babanë e Kroit.

Bardhi po shkonte drejt oficerit dhe i dukej se asnjëherë në jetën e tij nuk kishte bërë hapa më të mundimshëm, sikur t’i kishte këmbët të ngjitura për toke. Sytë sa i shkonin tek arkivoli i të birit dhe sa tek oficeri, të cilit i shihej revolja e vendosur në brez. Kur u afrua, oficeri e ngushëlloi, në emrin e tij dhe të oficerëve më të lartë të Armatës jugosllave. 

- Ju përcjell keqardhjen e thellë të të gjithë eprorëve të kazermës sonë për këtë që ka ndodhur, - tha oficeri, duke ia dhënë Bardhit ca letra që po i mbante në dorë. - Me këto dokumente është vërtetuar se Kroi kishte vrarë veten. Janë këtu dëshmitë me shkrim nga mjekësia e Armatës dhe nga Mjekësia ligjore, - shtoi oficeri.

Bardhi kishte përshtypjen se po i dilte avull nga koka. Shikoi njëherë dajën e Kroit, që e kishte afër, pastaj iu drejtua oficerit:

- Ju e keni kryer punën tuaj. Tani ne kemi ceremonitë tona mortore dhe duam ta varrosim sipas rregullave tona. Ne kemi zakon që të përshëndetemi me kufomën. Jo vetëm familjarët, po të gjithë këta që i shihni këtu kanë dëshirë ta shohin trupin e pajetë të djalit tim. Pastaj, sipas riteve tona kombëtare e fetare, para se të varroset, kufoma duhet të pastrohet, - tha Bardhi.

- Na vjen keq, por kjo nuk është e mundur. Arkivoli nuk mund të hapet. Pas obduksionit, mjekët e garnizonit tonë janë kujdesur që ta përgatisin kufomën, ashtu siç e kërkon tradita juaj. Ky vërtet ishte biri juaj, por ishte edhe pjesëtar i Armatës sonë. Ne i kemi bërë të gjitha përgatitjet për ta varrosur me nderimet ushtarake, që i meriton një ushtar shembullor, siç ishte biri juaj. Dhe, ne nuk do të kthehemi mbrapa derisa nuk varroset ai, - këmbënguli oficeri.

Gjatë kësaj kohe, njëri nga nënoficerët, që mbante në dorë një radiolidhje, shpeshherë tërhiqej dy-tre hapa nga shefi i tij dhe bisedonte me dikë me zë shumë të ulët.

Të kota ishin kërkesat e Bardhit që të paktën të hapej arka e drurit, ku ishte vendosur trupi i pajetë i Kroit, për ta parë për herë të fundit. Oficeri, në formë të prerë, kishte treguar se ishte urdhri nga lart që sarkofagu të mos hapej.

Një orë pas bisedës së Bardhit me oficerin, me ceremoni ushtarake, nën komandën e oficerit, arkëmorti, me trupin e pajetë të Kroit, ishte vendosur në varret e fshatit Rrafsh. Oficeri kishte lexuar diçka në gjuhën e vet. Në fund  kishte shprehur keqardhjen e tij e të gjithë kuadrit komandues të qarkut ushtarak pse Kroi kishte vendosur ashtu. Oficeri në fund kishte urdhëruar që skuadra e nderit të shtinte, sipas komandës së tij, tri herë në drejtim të qiellit.  Më pastaj kishte vazhduar ceremonia e varrimit të Kroit sipas adeteve të vendit. Kuptohet, me praninë e atyre që e kishin sjellë arkivolin.

Po atë  natë, Bardhi me vëllanë e tij dhe dy dajat e Kroit, pastaj edhe tre miq të tij besnikë, kishin vendosur ta nxirrnin sarkofagun e drurit me trupin e pajetë të Kroit.

Në shpinën e Kroit, në anën e majtë, ishte një vrimë, ku kishte hyrë plumbi, i cili, pasi e kishte shpuar trupin tejpërtej, mu në zemër, kishte dalë në kraharor. Kroi nuk ishte vetëvrarë. Ai ishte vrarë... Vrasja ishte bërë pas shpine, ashtu siç vepron kundërshtari i lig.

- Ata të vrasin natën, e të qajnë ditën, - thoshte gjyshi im i ndjerë.

*

- Urdhëro! Të bëftë mirë! - u dëgjua zëri i Bardhit, duke ia afruar Arianitit takëmin e vogël, ku ishte vendosur filxhani i bardhë, pastaj xhezvja ngjyrë ari, një gotë e mbushur me ujë kroi dhe dy kokrra sheqeri. Zëri i Bardhit sikur e zgjoi Arianitin nga një ankth, që e kishte kapluar duke e kujtuar ditën e varrimit  të Kroit.

- Të gjettë e mira, e Zoti të lashtë shëndoshë ty dhe gjithë të tjerët që janë për kryeshëndoshë! - ia ktheu Arianiti, i cili vështirë po këndellej.

Muhabetet në kullë vazhduan, e Arianiti filloi të pi kafen, pa u inkuadrua për asnjë moment në bisedën që zhvillohej. Djersët që i rridhnin deri në mjekër herë - herë i dukej se i pikonin si pika shiu. Ia kishte lakmi për burrëri Bardhit. Për një çast i shkoi mendja te përpjekjet e pajtimtarëve për t’i pajtuar familjen Bjeshka të fshatit të Ri me familjen Mali të Fshatit Rrafsh. Nuk po ia kapte mendja pse pajtimtarët nuk e kishin arritur ti pajtonin këto dy familje, që asnjëherë nuk kishin pasur fjalosje, zënka apo hidhërime ndërmjet veti. Kohë pas kohe familjes Bjeshka i jepej besë për ti  kryer punët e fushës me që ata merreshin vetëm me punët e bujqësisë. Herë herë, edhe në ato çaste, i shkonte menja se mos edhe nga pajtimtarët ka pasur të atillë që nuk i kanë prier për së mbari punës për të cilën ishin porositur.

Biseda në kullë  nuk ishte ndalur asnjëherë, por ishte rralluar pak sa. Arianitit i dukej se të gjithë të pranishmit e shinin vetëm atë dhe se po habiteshin me prezencën e tij në kullë!

Pasi e piu kafen e vendosi filxhanin në takëm, ndërsa ujin, që e kishte përpara,  e piu me fund. Iu duk se ujë përnjëherë iu shndërrua në djersën që i bulonte mbi vetullat e tij të trasha, të cilat, aty këtu, menjëherë pas të dielën e parë të asaj fillimpranvere, kishin filluar të merrnin një ngjyrë hiri më të theksuar.

Arianiti pati përshtypjen se e kishte kryer misionin dhe kërkoi leje nga i zoti i kullës. Ia shëndoshi kryet edhe njëherë Bardhit dhe gjithë atyre që ishin për krye shëndosh dhe e mori lejen. Si të gjithë vizitoret e tjerë, u përcoll nga kulla dhe jashtë sajë.

Bardhi dhe shumë të tjerë ishin ngritur në këmbë për ta falënderuar.

- Zoti të paftë me të mira, i tha Bardhi, po kishte edhe të tjerë që i përsëritën fjalët e Bardhit.

Secili u ul në vendin e vetë të mëparshëm. Bardhi nuk u ul. Atij iu duk se dikush i tha “ulu, o Bardh”, po ai vetë me vete tha se “do të rri edhe pak në këmbë”! Bardhit dikush ia pa valët e djersëve, që i kishin buluar në tërë mbivetullat e tij. Nuk e ka lehtë as ky kishte menduar dikush nga të pranishmit.

Arianiti ende nuk e kishte kaluar sipërfaqen e truallit të Bardhit e Bardhi doli në shkallët e kullës dhe ia lëshoi një zë.

- Kthehu edhe një herë, o Arianit Bjeshka!

Arianiti, kur e dëgjoi zërin e Bardhit, ndaloi! U kthye në drejtim të kullës dhe heshti për një çast.

- Eja në kullë, o burrë!  - foli edhe një herë Bardhi!

Arianiti u nis drejtë kullës me hapat, që i dukeshin se i nxirrte nga toka. 

Deri sa ecte në drejtim të kullës, me hapat që mezi i barte, pa e ndalur asnjëherë thithjen e tymit nga cigarishtja e qelibarit, mendja i shkoj mos Bardhi e thirri  të kthehej në odë që bashkë ta prisnin deri në fund të pamën dhe pastaj do të vazhdojnë si kanë qenë para vdekjes së Kroit.

Hyri serish në kullë ku ishin të gjithë ata që i kishte lënë pak më parë. Në kullë mbretëroi qetësi e papërshkrueshme. Askujt nuk i kishte shkuar në mend se cili ishte motivi i Bardhit që i kishte kërkuar Arianitit të kthehej për së dyti në kullë.

Bardhi ende nuk ishte ulur në vendin ku rrinte që nga dita e parë, kur e kishte hapur të pamën. Nga ai vend ngrihej vetëm kur i vinte ose kur shkonte dikush nga kulla, pas fjalëve të zakonshme që thuheshin në këto rite nëpër kullat e këtij vendi të Dardanisë. 

Kishte vendosur që tani më (nga ky çast) të mos u linte punë pajtimtarëve, në përgjithësi, e atyre që shprehnin prirje e dëshirë kundër pajtimit, në veçanti. Kishte humbur atë që kishte humbur. Si do që të vepronte Guri nuk do të kthehej më.

Bardhi shtriu dorën e djathtë në drejtim të Arianitit. I shtrëngoi dorën e djathtë me të djathtën e vet, kurse të majtën ia vuri mbi shpatullat e tij pas koke dhe foli me zë burri:

- Të qoftë falë gjaku, o Arianit Bjeshka!

Arianiti nuk kishte fuqi as t’i shtrëngonte dorën e Bardhit me dorën e tij të fortë e me gishtërinj të gjatë. Sytë kishin filluar t’i përpëliteshin. I dukej se nuk kishte fuqi as të ofrohej e as të largohej nga Bardhi. Në atë moment Bardhi e tërhoqi dhe e përqafoi si burrat.

Të gjithë të pranishmit u ngritën në këmbë. Ata ishin dëshmitarë të një çasti burrërie dhe trimërie.

Qofsh faqebardhë, o Bardh! - thanë të gjithë njëzëri.

Qofsh faqebardhë, - mezi tha edhe Arianiti, të cilit i rrodhën lotët. Mbi vetulla i rrëshqitën pika djerse, të cilat takoheshin me pikat e lotëve, duke u bashkuar në majën e mjekrës së tij.

Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat