Media ndërkombëtare spanjolle Laconexionusa.com pasqyron hapjen e ekspozitës së Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave “Përmes një Urtësie të pashuar, duke kremtuar Europën në Shqipëri, rrallësi dhe larmi”.
Ajo e nis shkrimin e saj se ”ish-shtëpia e diktatorit Enver Hoxha sjellë këto ditë për herë të parë një koleksion të dorëshkrimeve unike ortodokse bizantine dhe Kuranëve.
Koleksioni përmban rreth 40 dokumente fetare, letrare, filozofike dhe ligjore, të shkruara nga shekulli 6 deri në shekullin e 19-të.
Ato përfshijnë dy kodikë mesjetarë, të njohur në Shqipëri si Kodikët e Purpurt të Beratit, qyteti ku u gjetën, të cilat janë pjesë e trashëgimisë kulturore jo vetëm shqiptare por edhe botërore.
Më i vjetër, i shekullit të 6-të, është pjesë e listës së trashëgimisë kulturore të UNESCO-s dhe është shkruar me bojë argjendi në pergamenë të purpurt me tekstin grek ungjillor.
“Ajo që e bën këtë kodikë të veçantë është se ka vetëm pesë kopje në botë dhe është perandorake”, shpjegon Sokol Cunga për EFE.
Besohet se ishte shkruar në Kostandinopojë në kohën e perandorit Justinian dhe nuk dihet se si erdhi në Shqipëri.Tjetri, që i përket shekullit IX , përmban 420 fletë pergamene të purpurta me të gjitha tekstet e arta. Në fillim të çdo Ungjillit, faqet janë zbukuruar në ar dhe 4 piktura në miniaturë të ungjilltarëve, duke e bërë atë unik në botë, shpjegon Cunga, specialist në Arkivin Qendror të Shtetit.
Të dy dorëshkrimet janë gjetur të dëmtuar rëndë në vitin 1968 nën dyshemenë e katedrales ortodokse të Virgjëreshës së Beratit, trashëgimisë kulturore të UNESCO-s për arkitekturën e saj tipike osmane.
Ata u riparuan nga kinezët në vitin 1971, kur Shqipëria e Enver Hoxhës kishte marrëdhënie vëllazërore me udhëheqësin komunist kinez Mao Tse Tung.
Ndër dokumentet fetare të besimit islam i shkruar në arabisht dhe persisht është ekzemplari i Kuranit të shek XV , më i vjetëri që gjendet në Shqipëri, i cili deri në vitin 1912 ishte pjesë e Perandorisë Osmane.
“Ky Kuran është i shkruar në letër me kaligrafinë ku përdoret bloza e bojës,” thotë eksperti i periudhës osman Rezart Pezani i AQSH.
“E gjithë kjo trashëgimi na jep një mozaik shumë të pasur kulturor të popullit tonë, që nga mesjeta, në periudhën osmane deri në lëvizjet nacionaliste të pavarësisë nga fundi i shekullit XIX dhe në fillim të shekullit të XX, thekson Cunga .
“Më pëlqen shumë ekspozita, pasi tregon tolerancën fetare laike të popullit tonë të lashtë”, thotë Fatmira Demaj,vizitore.
Shqipëria ka një popullsi prej 2.8 milionë banorë, nga të cilat 57% janë myslimanë, 10% katolikëve dhe ortodoksëve pothuajse 7% (nga regjistrimet e 2011), dhe kurrë nuk ka vuajtur luftërat për arsye fetare.
“Është shumë interesante për të parë Kuranët në krah të Biblave. Njerëzit në Ballkan kanë jetuar në paqe. Konfliktet, duke përfshirë edhe fetare, kanë ardhur nga politika e mësipërme,” tha turistija boshnjake Rada Jovanovic pasi kishte vizituar ekspozitën.
Vizitorë të tjerë janë veçanërisht të interesuar të shohin për herë të parë shtëpinë që shërbeu si vendbanim për diktatorin Enver Hoxha, gruan e tij dhe tre fëmijët e tyre.
Për shqiptarët kjo shtëpi ka qenë një mister, sepse ajo ishte në Bllokun e pakapërcyeshëm të udheheqesve,e ruajtur ditë e natë nga ushtarë të armatosur të cilët nuk lejojnë askënd pranë.
“Kjo është hera e parë që ka qenë e hapur për publikun për një kohë kaq të gjatë”, tha Cunga.
Interesi i madh i vizitorëve, që nga dita e 5-të e hapjes ka tejkaluar 20 mijë vizitorë, detyroi organizatorët të shtynin ekspozitën edhe për një javë, fillimisht të planifikuar për në 20 maj.
