Një fjalë e urtë popullore thotë: Lum ai që ka kënd e kujton dhe që ka çka i kujton! Unë, vajza e Destan Bajraktarit, Naxhije Doçi, do të përpiqem që ta bëj një retrospektivë të shkurtër për ta kujtuar babain tim ashtu siç ishte real, i dashur dhe sakrifikues për ne fëmijët dhe për të gjithë. Destan Bajraktari ishte me plotë vullnet për jetën dhe me energji të pamposhtura për të lënë gjurmë krenarie ndër brezat që do të vijnë. Në këtë shkrim do të mundohem që ndjeshmëritë t’i flakë nga shtjellimi, se dua që kujtimi për të të jetë i denjë dhe meritor. As babai nuk do të dëshironte që ta kujtonim ndryshe. Ishte shumë i sinqertë në jetë Destan Bajraktari dhe e vlerësonte shumë edhe sinqeritetin e të tjerëve.
Si fëmijë dhe në moshën rinore kujtoj se kemi pasur nevojë për një prani më të madhe të babait në mesin tonë familjar. Në vitet e rinisë babai ishte më shumë larg familjes, duke u shkolluar në Prizren e në Gjakovë, si edhe duke studiuar larg Kosovës. Mungesa e tij në familje ishte ndier shumë sidomos gjatë kryerjes së ushtrisë, si edhe kur vuante nëpër burgjet tmerruese serbe, si në Rahavec, në Prizren dhe nëpër Serbi. Shumë kemi qajtur ne fëmijët e tij, herë në heshtje dhe herë edhe më zë, që nuk e kishim babain pranë, si fëmijët të tjerë. Jo pse nuk kishim përkujdesje dhe dashuri nga të tjerët anëtarë të familjes, që kujtoj se ishte një dashuri shumë e madhe dhe shumë privilegjuese ndaj nesh, por se nuk e kishim babain që t’i afroheshim lirshëm dhe pa u ndrojtur.
Edhe nënën time shumë herë e kam vërejtur duke qajtur tinëz prej ne fëmijëve dhe të gjyshës, se sigurisht nuk e kishte pasur të lehtë, ndër të tjera, edhe që të kujdesej për rritën dhe edukimin tonë si fëmijë! Gjyshja ime ishte grua shumë e qëndrueshme në dukje dhe nuk i pëlqenin asnjëherë dobësitë para ballafaqimeve me vështirësitë e jetës. Ajo i tejkalonte travajet e shumta jetësore me krenarinë për trimërinë dhe atdhetarizmin e burrit dhe të djemëve. Për babain mburrej që atdhetarizmin e trashëguar e kurorëzonte edhe me dije të shkolluar. Përkundër kësaj, në natën e heshtur, kur binim në gjumë, Nënëmadhja ime (Gjyshja), sikur dështonte nga stoicizmi dhe krenaria gjatë ditës para të tjerëve. Pasi unë fleja gjithëherë në një dhomë me të, se nën përkujdesjen e saj edhe isha rritur, ia dëgjoja ofshamën e thellë dhe lutjet e saja para Zotit të Madh, që t’i shpëtojnë djemtë nga të këqijat që nuk iu ndaleshin kurrë. Të nesërmen rëndimi i natës së pagjum për hallet dhe për problemet që e mundonin, vërehej në fytyrën e saj të zbehur si limoni dhe në rrudhat në ballë, që mua më dukej se i shtoheshin shumë dhe shpejt.
Koha më e mirë e mbamendjes sime si fëmijë në kujtim të babait ishin sidomos vitet 1953-1959, kur ai punonte si mësues në Therandë. Gjatë kësaj kohe ne fëmijët e tij të paktën e shihnim kur vinte në mbrëmje, se ai ishte shumë i angazhuar në terren, për përfshirje të sa më shumë fëmijëve shqiptarë në shkollë. Kur kthehej nga terreni babai, mbaj mend, që dukej shumë i gëzuar për mirëkuptimin që e haste me bashkëvendasit e vet për dërgimin e fëmijëve të tyre, vajza e djem në shkollë. Dhe atëherë, duke më ulur pranë veti më pyeste edhe mua, se çfarë do të dëshiroja që të bëhesha unë kur të rritem. Nuk ka të përshkruar sa e gëzueshme isha në momente të tilla, sa mendoja që isha fëmija më i lumtur në botë. Momentet e tilla nuk përsëriteshin shpesh, prandaj edhe gëzimi im i përtejmasave mendoj se e kishte mbulesën e vet të arsyeshmërisë.
Gjithëherë i thoja babait, se do të bëhem mjeke, që t’i shëroj njerëzit kur të sëmurën nga tifoja. Këtë ia thoja, nga se më kishte mbetur ende i pashlyer kujtimi për përjetimet trishtuese, kur ne si familje e tërësishme Bajraktari e Therandës qemë sëmurë nga tifoja e zorrëve, se në kopshtin tonë të madh ishte vendosur një kamp veror i ushtrisë jugosllave. Kishte me qindëra ushtarë, që veruan aso kohe në kopshtin tonë për një kohë të gjatë, diku më shumë se një muaj dhe neve na infektuan pusin (bunarin), se ushtarët merrnin ujë në të. Kishte dy-tri gurra (kroje) me ujë të pijshëm përreth shtëpive tona, ku ata mund të merrnin ujë për të pirë, por kishin zgjedhur pikërisht pusin, ku merrnim ujë edhe ne familja. Ne nuk e dinim se në mesin e asaj morije ushtarësh që vinin për të marrë ujë te pusi, si edhe për t’u kontrolluar si të sëmurë në kampambulancën e tyre, që ishte shumë afër shtëpive tona, kishte edhe të atillë, që ishin të sëmurë nga tifoja. Të tillët sigurisht që i largonin pa i diktuar ne në qendrat prej nga kishin ardhur, se kishte shpesh lëvizje të shkuarje-ardhjes së kamionëve të tyre. Thjeshtë ne si familje nuk kishim se kah të shkonim prej oborrit tonë dhe prej shtëpive tona, edhe pse ata dëshirë dhe plan e kishin pikërisht të na shpërngulnin neve nga trojet tona, si edhe të na infektonin e helmonin!
Një kujtim i vaçantë për babain tim, që më ka mbetur si një storje e pashlyer për tërë jetën, është kur në fillim të vitit 1960 shkuam bashkë me gjyshën që ta vizitonim babain në burgun e Rahavecit. Gjyshja ishte e përhershme në vizita babait nëpër burgje, ndërsa unë, sidomos sa ishte babai në paraburgim në Prizren dhe në Rahavec, rrallë herë që nuk isha bashkë me të. Meshkujt e familjes sonë nuk ishin të lirë të dilnin sa herë të donin, se ne ishim të përjashtuar si familje.
Atë ditë që u nisëm unë dhe gjyshja për në Rahavec bënte një të ftohtë i madh, se ishte dimër dhe ne udhëtuam me karrocën tonë, që ne i thonim çejze dhe që tërhiqej nga një kalë. I morëm edhe ushqimet dhe ndërresat për babain, që sikur kishim të drejtë që t’ia dërgonim për çdo muaj. Mezi që mbërrimë në Rahavec nga bora e madhe me fërfëllizë dhe kur mbërrim nuk na lanë as që t’i afroheshim burgut, që ishte një ndërtesë e çuditshme dhe që mua gjithëherë më shkaktonte frikë me tmerre. Nuk na lanë që ta vizitonim babain dhe as nuk i morën ushqimet dhe rrobet për të. Gjyshja gati sa nuk u çmend prej mërzisë së madhe, se mendonte mos nga rrahjet dhe torturimet e shumta e kanë mbytur krejt babain. Ishte ulur në një gur, jashtë dyerëve të hekurta të burgut, që kërcisnin me një zhurmë të tmerrshme sa herë çileshin dhe mbylleshin, dhe i shtrëngonte duart. Nuk fliste asgjë dhe as nuk qante, se gjyshja ime, Sofije Bajraktari, e kishte rregull në jetë, të mos qajë kurrë për të gjallin, që të mos i ndjellë kob.
E lemeritur nga pamja e gjyshës, por edhe e përmalluar për babain, mbaj mend kur u afrova te dyert e hekurta të burgut, që ta lusja njërën prej rojeve, duke i thënë: O milic, a bën bre, që ta sjellësh babain tim veç deri të dera që ta shoh nga larg, se më ka marrë malli shumë! Edhe motrat e mia i ka marrë shumë malli, ndërsa vllai im, Luli, që i ka vetëm tri vjet, po e kërkon gjithkah nëpër shtëpi babain po nuk po e gjen. Çka t’u them për babain, kur të kthehem në shtëpi, nësë nuk e shoh tash?! Polici bënte me dorë që të largohesha, se si duket nuk kuptonte, apo se nuk donte t’i kuptonte lutjet e mia, që ia bëja në shqip dhe hynte në “kolibën” e vet, që të ngrohej, se bënte të ftohtë i madh atë ditë! Unë me duart e enjtura nga të ftohtit prapë kapesha për dyert e hekurta të rrethojës së burgut dhe vazhdoja ta lusja policin, që të kishte të paktën pak mëshirësi për mua, që isha megjithatë fëmijë!
Bora binte me fërfëllizë dhe ne nuk kishim as ku të hynim, që të ngroheshim pak. Pak më larg nesh kali tërfëllonte, se sigurisht edhe ai kishte të ftohtë të madh. Në shtëpi u kthyem pa e parë babain dhe mbaj mend që gjatë gjithë rrugës pata qajtur me dënesje. Nuk e di si kemi shpëtuar të gjalla prej të ftoftit të madh dhe prej mërzisë, që u kthyem pa e parë babain. Gjyshja se si më dukej sikur ishte pak më e qetë kah ktheheshim! I kishin thënë familja e Vehbi Kabashit nga Korisha (shok i burgosur bashkë me babain), që e kishin realizuar vizitën atë ditë, se Destani është mirë me shëndet, por këtë herë ka marrë një dënim, pse i ka thënë policit serb me nofkën “Shimpanza”, se ishte kriminel.
-Veç le të jetë gjallë Destani, bija jeme, se për me e pa e shohim herën tjetër-mundohej ta qetësonte vetveten dhe mua, gjyshja ime.
Prishtinë – 17. 04. 2018
URIME PËRVJETORI SHFMU “DESTAN BAJRAKTARI”
SUHAREKË (THERANDË) – 17 PRILL – 2018
Disa thënie popullore nga libri i Destan Bajraktarit: “Fjalë të urta dhe thënie popullore shqipe”, Prishtinë, 1994.)
-
1.Anmiqtë kanë mujt me na nal shkrimin, por s’kanë mujtë me na nalë knimin, f. 28
2.Ata qi s’don me ta ba dikush, mos ia ban edhe ti tjetërkuj, f. 35
3.Librin e mirë, aq kohë duhet me e shfletue, sa ka zgjatë deri sa asht shkrue, f. 258
4.Punt e mira t’naltsojnë, e punt e kqija t’poshtnojnë, f. 454
5.Punt tua nreqi vetë, se n’pritsh me t’i nreq tjert, t’jesin shkret
6.Shqiptari shqiptarit duhet me i dalë shqiptar, e jo me i dalë kundërshtar, e edhe tradhtar, f.510
Naxhije Doçi
NJË JETË NË KËRKIM TË DRITËS
(Korifeut Destan Bajraktari)
Stinëve me hapekrahje të dehur lirie
në Kosovën flamur shkabë anë e mbanë
flas me emrin tëndë në pllakë mermeri
ngritur në Therandën rrënjëthellë lashtësie
djep në rrjedha zgjimi me dehje frymëzimi
ku u linde ti puls i ndezur orfeik
nga hirësi e etur në ekstazë shprese.
Përbri krahëhapur në përqafim të diellit
gumëzhin hareshëm tempulli i diturisë
me emrin tënd pagëzuar
“Destan Bajraktari”
ta mbanë ison e moteve të derdhura
me dëshmi krenarie kurorëzuar.
Penarti pishtar me syrin zjarr
vargëzimesh të derdhura me motive agu
mençuritë popullore në panumërim
një jetë në kërkim të dritës
ritualin e buzëqeshur shqip
me shkronja mrekullie qëndisur
Ti pajtimtar i sprovave të mëdha
vëllain me vëlla të përqafuar e doje
shtrëngimin e duarve me thellësi ndjenjësie.
Vetëm kështu shuhen përmallimet thoje,
dhembjet fashiten e plagët shërohen,
pa pikë gjurmësh mbesin ndasitë,
shlirshëm jehojnë shtigjet skaj më skaj
nga melodi e krisur.
Përjetove burgje të tmerrshme
labirinteve të errëta, Fortesë Ifi
përplotë me lagështirë trishti
e minigjallesa gjakpirëse mveshur shtatit
në Rahavec e në Prizrenin lashtor
me vargonj robërie pllakosur,
të shumtat nëpër Serbi
me krime krekosur.
Hark ylberi me shkrepje pranvere
në mijëvjeçarin e tretë rrëzëllues
dhjetëvjetësh i dytë në hapërim
kurorëzuar edhe me Mëvehtësi të shumëpritur
Kosova me dekret madhështie të vlerësojë
“MEDALJA PRESIDENCIALE E MERITAVE
të dekorojë.
Në shpalosje plotënie
falënderimi melodi orfeike në komponim
me jeh të dehur agmie
gurrë e kristaltë në gurgullimë.