Çdo Solomoni, të persekutuar a mbret,
ligjvënës a mjek, poet e mik, kushdo qoftë,
edhe në harrime, edhe pa këtë emër...
Kjo ditë e gjithë për të kujtuar...
Por tmerri është më i madh, nuk e nxë dot kjo ditë,
del përtej, Kanë mbetur nëpër ajër klithma pa gojë
dhe lotë pa sy,
të përziera me shiun që nuk bie, por rri pezull
si ankthi. Dhe trishtimi i mëpastajmë si lodrat e fëmijëve
pa fëmijët,
të shkelura, të thyera.
Urtësi pleqsh të flakura tej si borsalinat e tyre të çara
dhe heshtje e zezë si një qen këmbëthyer,
gjysma macesh, copra pasqyrash, flatra zogjsh e librash...
I vërvit era andej-këndej apo kujtesa e çoroditur.
Në rrugën e zbrazët një këpucë gruaje e hedhur,
si zemër e shtrembëruar, e kuqerremtë si gjak i tharë...
Ku po e çonin jetën? Ku?
Shpejt, shpejt, shpejt, ec, lëviz! Ju - andej harrimit,
këtej harrimit – ju.
Shtyhuni! Të nisen makinat? Ku? Ku? Dhe urdhërat
kanë mbetur nëpër natë, në natën që s’ka yje,
por tela me gjëmba.
Në natën e fundit, ku nuk zbardh më…
Nga lart na vijnë fatkeqësitë, por jo nga Qielli.
Nga Golgota e dënimit
ku ngjitemi vetë, kurse rrënjët
janë gjithmonë poshtë
dhe po vetë i ushqejmë me farkeqësitë tona...
Avitem dhe unë andej, kaloj në kohë i lemerisur,
ndal ndanë tyre, shpirt dhe i largët,
plagë që vetëm dhëmb, dot nuk pëshpëris: të kishit
shkuar në vendin tim, dikur,
nuk do ju përzinin, do ju prisnin nëpër shtëpitë e varfëra,
do ju mbronin, edhe pse të pushtuar
nga vrasësit e përbashkët. Bukën
dhe frikën me ju do ta ndanin. Se ndodhi vërtet,
si nuk ndodhi?
Qëndresa dhe nderi si në librat tuaj të lashtë…
Popull i zgjedhur, që dhe Zoti na zgjedh, s’e dimë pse,
për të vuajtuar,
se vuajtja të bëka më të mënçur
e martirizimi të shenjtë. Të ecësh
pas një Krishti prej ere, me dishepujt e përhapur gjithandej.
Në vend të breroreve të tyre përshfaqen
pllanga të dritave të projektorëve të luftës...
I gjatë rreshti, shumë i gjatë,
gjysma në të shkuarën
dhe gjysma në të ardhmen
dhe thashë, nuk mjafton një ditë për të kujtuar...
Këpucë të kalbura, që ecin vetë pa këmbë. Mos
janë këpucët e vuajtjes, të durimit të padurueshëm,
të frikës së shndërruar në guxim paranojak? Ja,
dalin nga rrethimi, poshtë telave me gjëmba, ku po shkoni,
mijëra këpucë, se si jeni, gojë ulërimash të vrara,
nuk ju nxë dot asnjë kujtesë,
pirgje leckash të gjalla, por krimi
është më i madh, ohu-u, sa i madh! Dhe sa e pakët
ndjenja e atyre që kryejnë krime, më e vogël
se guriçka brenda në njërën nga këpucët e vdekura.
Edhe unë, i zbathur, me këmbët e përgjakura,
me thembrën sikur të ishte e Akilit,
me një shigjetë fatkeqësi të ngulur, që s’duket,
nuk marr nga ato këpucë jetime. Dhe në m’u bindshin,
jo, jo, teksa endem mes tyre dhe kërkoj një amanet
të fshehtë, teksa i mbush me elegji
këpucët e zeza të netëve
dhe këpucët e lodhura të ditëve…
Kujtesën e botës e mbyti gazi i kobshëm i furrave.
Ky hi i hidhur jete s’është nga zjarri,
nuk bën genocid zjarri
dhe nuk çmëndet pas ndonjë doktrine. Kolla e krimit
u përhaq gjithandej, te rrugët e dyert,
kolliten shkallët, dritaret, shpresa, automatiku i zi,
deliret, pemët, librat, zhgënjimet, pendesa, stinët,
ëndrrat kolliten në ëndrra të sëmura...
Dhe ai sapun makabër, i nxjerrë nga të gjallët,
si mund t’i lajë duart e ngjarjeve?
M’u mor fryma, errësirë... Më sillni një rreze të thyer,
diçka që feks, një pikël drite sa loti. Ç’janë këto vezullime?
Mijëra unaza të mijëra gishtrinjve të prerë,
në atë shiun e ngrirë që nuk bie…
Po ora, ku është ora e njeriut, vajti vonë
për kthimin
ku s’do të mbërrihet dot asnjëherë.
Kërkëllijnë skeletet,
çohen nga balta e asgjësë dhe kërkojnë mishin
që ua zhvatën,
duan pyllin e djegur të flokëve. Ditën e hapur të syve.
Kujtesën prapë. Përsëri. Gjithmonë. Pa kujtesë bota
bëhet vetëm një kafkë.
Pse heshtin fjalët, po kalben
bashkë me buzët e kohës,
puthja e mortjes mbulon brigjet
dhe mijëra e mijëra këpucë bosh mbushen me shi
dhe ecin mbrapsht, i aviten zanafillës.
Fundosen në gropën ku kanë hedhur të gjallë njerëzimin,
se qoftë dhe vetëm një njeri, ai është njerëzimi i gjithë.
Skeletet me koska mermeri
ulërijnë për atë pjesë jete të pakryer
më fort se sirenat ngjethëse të atyre trenave të egër
që s’ndalnin asgjëkundi,
veçse në stacionin e fundit të vrasjeve.
Por ka prapë stacione, le të bien epidemitë përreth, është ai
i ndërgjegjes së popujve,
stacion tjetër i fantazmave... Stacioni i tmerrshëm i kujtesës...
Ja, erdhën nga prapa diellit. Stacioni i fundit
i mallkimeve.
Ju – andej harrimit,
këtej harrimit – ju. Në mes ndarja
si një e çarë fatale e tokës.
S’ka më rreshta, as rregull,
turma mëkatesh, histori e shqyer
nga bishat që s’kanë histori, vec atë të daljes nga shpellat,
gjëmojnë hapat e shurdhëta të akuzave të gjërave, se ç’lëviz
poshtë dheut të huaj, hapen vetë varret masive, dal
dhe unë. E si të mos jem hebre, kur dhe unë
kam holokaustin tim?
Kohë s’kam dhe aq që të ringjallem,
vërtitem në vorbulla gjyqesh,
jo në atë të fundit,
kërkoj ashtu si pallton time të kalbur - kujtesë,
vetëm një ditë, e ç’i duhet më shumë një fantazme.
Parandjenjat rendin me motorë të zinj rrugëve të natës.
Mbi një fron era shfleton fletët e një Kurani vëllazërie...
Pallton time e ka vrasësi im, jo se është aq shumë ftohtë,
por nga që do të përvetësonte dhe fatin tim,
atë që duhej të kisha, të mëpastajmin…
Palltoja e fatit shndërrohet në metal të ndryshkur, e ngrirë
mes erërave
ashtu si këpucët e zbrazëta në bregun e një lumi,
që nuk harron. Ku i pashë, në ç’makth?
Të jetë art aluçinant? Pse ka më pas kësaj? Shpirti
gjithmonë është lakuriq në qiell.
E ku mjafton një ditë për të kujtuar,
nuk i nxë dot të gjitha… ja, vjen agu i ditës tjetër
me një diell kryecopëtuar. Nuk mjafton as kjo ditë,
aq më pak një jetë.
