Në ditët e para të nantorit 1960 e kam pá për herë të parë dajën tim, Ali Mus Lushaj. Atë kohë sapo e kishim kaluar kufirin me Malin e Zi, që i ndante tokat etnike shqiptare. Isha 10 vjeç. Po rrinim ulur në stolat e mencës të Degës të Punëve të Brendshme në qytetin e B.Currit. U hap dera.
Brenda hyri në polic i shoqëruar nga një burrë i hajshëm, i gjatë.
-Ky asht Alia, vllau yt - iu drejtua polici nanës time.
U përqafuam. Ne, thmive, na i hodhi duart krahëve e na tha me dashuri:
- Hajde shkojmë te shtëpia…
Mbas tre ditësh ne na nisën për udhë. Na percollën deri te agjensia e udhëtarëve. Do të shkonim për në Shkodër. Para se të hynim në autobuz daja Ali na përshendeti dhe fjalët e tij të fundit më kujtohen qartë edhe sot:
- Kisha pas qef me nejtë këtu me ne, po shteti ka rregullat e veta…
Mbas disa viteve qëndrimi emigrant politik në Shqipëri u vendosëm përfundimisht familjarisht në qytetin e Elbasanit.
Pushimet verore çdo vit i kalonim te dajët e mi në qytetin e Bajram Currit, në rrethin e Tropojës. Me dajën Ali rrinim më rrallë. Ai shkonte shpesh me shërbime apo rrinte gjatë në punë dhe kthehej në shtëpi në mbrëmje vonë.
Unë e pyesnja shumë herë:
- Ee dajë, kur do të mbarojnë këto shërbimet e tua?
Ai, pothuaj gjithmonë, me jepte të njëjten përgjigje:
-Do ta zhvillojmë Shqipninë…
Kjo ishte përgjigjja e tij. Ky ishte idealizëm i tij.
Daja Ali, të djelave kur kishte pushim, na mirrte e dilnim sëbashku.- Hajde se do u jap nga një lang boronice - na thoshte. Atë e përshendesnin mjaft njerëz kur dilnim në bulevardin e qytetit. -Tungjatjeta Ali Lushaj…Ai ua kthente përshendetjen me përzemërsi.
Me kalimin e viteve, kur dilnim në qytet me dajen Ali, shihja se njerëzit e përshendesnin ndryshe:
-Tungjatjeta, Ali Shqipnia…!
Dhe ai jua kthente përshendetjen i qetë.
Ali Lushaj nuk ishte ma Ali Lushaj. Ai, tashma ishte “Ali Shqipnia”. Ky mbiemër simbolik përcakton qartë idealet që e udhëhoqën atë në jetë dhe në punët e tij këtë njeri atdhetar idealist, i përkushtuar për Shqipërinë e tij, që e donte kombin e tij të bashkuar në një Shqipëri të vetme.
Dhe e ruajti këtë sinonim deri në vdekje. Ai, si gjithë malësorët e Tropojës, i ruajti idealet patriotike. Ai e kishte teserën e partisë, po ai i ruajti idealet e patriotizmit e të atdhedashurisë.
Daja im, Ali Mus Lushaj, para së gjithash ishte një shqiptar i ndershëm, atdhetar, punëtor. Flamuri Kuqezi ishte para teserës së kuqe. Ideali për një Shqipëri të Bashkuar ishte para teserës së tij, edhe kur ishte partizan i Brigadës III-S deri në Kosovë e në Sanxhak dhe deri në vitet ’90 kur në moshën e tretë të veteranit kontribuonte për UÇK-në, për çlirimin e Kosovës, pasi shtëpinë e tij në kodër të qytetit të Bajram Currit, tek gështenjat, e kishte kthye në bazë lufte, me armatime për Luftën e Kosovës.
Më 1978, daja Ali Mus Lushaj edhi në Elbasan. Unë ia shpreha pakënaqësinë për vendin e punës që më kishin dhënë, pasi më kishin caktuar në një fshat të largët, që nuk kishte as rrugë makine.
Ai m’u përgjigj:
-Do ta zhvillojmë vendin kudo…
- Gjithmonë me këtë përgjigje, o daja Ali, - i thashë.
Ne, të dy, folëm gjatë për çfarë ndodhte në atë kohë në vendin tonë.
Ai, në shumicën e rasteve ishte i një mendimi me mua.
Mbas përmbysjes së diktaturës, Ali Shqipninë, dajën tim, kisha 13 vite pa e takuar, pasi unë erdha në Amerikë, në New York. E takova më 2002. Ndejtëm disa orë bisedë me dajën Ali, por ato orë m’u duken minuta.
Midis të tjerave, daja Ali, për të më ngucë më tha për Kullat Binjake:
- Ua rrëzuan kullat e mëdhaja.
- Njeriut që i jep besë e të pret në besë nuk kie si t’i ruhesh,..- i thashë.
- Edhe ti, me tersët tanë të regjimit, kini dashtë ta përmbysni Amerikën, po nuk iu eci…
Ai ndaloi pak e m’u kthye:
-Asnjëherë nuk kam menduar për përmbysjen e dikujt e le mbasanaj të shteteve. Gjithmonë jam munduar me forcën time të punoj për përparimin e Shqipnisë…
Ky ishte Ali Shqipnia, me andrrat e idealet që u drejtua në jetë e në punën e tij.
Ali Lushaj, Ali Shqipnia, ishte njeri simbol i vlerave morale, i idealeve të atdhedashurisë, i njeriut të drejtë që pasqyronte vetëm respekt e mirësi. Ai punoi me bindje e shpresë se një ditë Shqipnia do të jetë vend i zhvilluar. Ali Shqipnia me idealet e ëndrrat e tija i kaloi kufijtë e kohës.
Më 2013 isha në Valbonë dhe fjeta një natë në hotelin më të mramë, atje ku buron Valbona. Pyetëm: sa na kushton për të fjetur? - Për 4 veta 40 € – na thanë.- Mirë, - ua shprehëm dakordësinë.
Gjatë mbramjes i tregova pronarit të hotelit:
-E kam pasë dajën Ali Lushaj kryetar të kooperativës në zonën tuaj, në koperativën e Dragobisë që përfshinte dhe Valbonë, Çerem…
-Oo, po, po, - pohoi pronari.
Ai na shoqëroi deri tek dhoma, qëndroi te dera dhe m’u drejtua mua:
- Më jepni veç 20 € me që e paske dajë Ali Lushajn. Më ka folë baba se ka kenë burrë i drejtë dhe puntor i madh…
Ali Lushaj, daja im, atë natë më kurseu 20 €, megjithëse kishte shumë vite që ishte larguar, banorëve të Valbonës iu kishte mbetur në zemër si njeri i drejtë e punëtorë…
