Gjykatësi i njohur, Dean B. Pineles, i cili ka shërbyer në Kosovë si gjykatës ndërkombëtar i EULEX-it, ka publikuan një kolumne ku trajton çështjen e padive për krime lufte, të përmendura disa herë nga Kosovë, të cilat, sipas tij, mund të prishin tërësisht edhe bisedimet Kosovë-Shqipëri.
Ai thotë se dialogu do të mund të devijohej në një moment kritik, sepse anëtarët e tanishëm të delegacionit të Kosovës mund të jenë në një kurs përplasjeje me Dhomat e Posaçme të Kosovës dhe Prokurorinë Speciale, gjykata e re shumë e diskutueshme e vendosur në Hagë.
Ky është opinioni i plotë i gjykatësit Dean B. Pineles:
Paditë për krime lufte mund të prishin bisedimet Kosovë-Serbi
Nëse ish-udhëheqësit e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës të cilët tani janë zyrtarë të lartë politikë do të paditen nga gjykata e re për krimet e luftës me bazë në Hagë, negociatat vendimtare Prishtinë-Beograd mund të pengohen seriozisht kur janë duke hyrë në një fazë kritike.
Dean B. Pineles, Washington DC
Dialogu i rifilluar së fundmi në Bruksel në mes të Kosovës dhe Serbisë paraqet një mundësi historike për të dy vendet për të normalizuar marrëdhëniet e tyre.
Rëndësia e dialogut nuk mund të mbivlerësohet. Në të vërtetë, e ardhmja e të dy vendeve brenda konstelacionit të Evropës varet në ekuilibër. BE-ja dhe SHBA-të janë shumë të investuara në këtë proces.
Por krerët do të duhet të rreshtohen siç duhet për të pasur një marrëveshje, duke pasur parasysh armiqësinë e thellë midis dy vendeve dhe rrëfimeve historike të tyre të ashpra konfliktuale.
Procesi i negocimit do të jetë i brishtë dhe do të jetë i prekshëm ndaj ngjarjeve të jashtme që nuk kanë të bëjnë fare me çështjet e rëndësishme në tryezë, siç është njohja e Kosovës nga Serbia.
Kjo ka ndodhur më parë: duke kujtuar vrasjen tronditëse të politikanit serb Oliver Ivanovic janarin e kaluar në Mitrovicë, ende i pazgjidhur, që i prishi bisedimet dypalëshe të cilat ishin gati të rifillonin.
Për fat të keq, kjo mundësi ekziston përsëri. Dialogu do të mund të devijohej në një moment kritik, sepse anëtarët e tanishëm të delegacionit të Kosovës mund të jenë në një kurs përplasjeje me Dhomat e Posaçme të Kosovës dheProkurorinë Speciale, gjykata e re shumë e diskutueshme e vendosur në Hagë.
Mandati ekskluziv i gjykatës është të ndjekë penalisht anëtarë të lartë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës për krimet e supozuara të kryera gjatë luftës me forcat serbe në vitet 1998-98 dhe menjëherë pas kësaj.
Siç tregohet në foton më lartë, delegacioni aktual, i cili u takua me lehtësuesen e BE-së Federica Mogherini në Bruksel më 18 korrik, udhëhiqet nga Presidenti Hashim Thaçi dhe përfshinë Kryeministrin Ramush Haradinaj, Kryetarin e Kuvendit të Kosovës Kadri Veseli dhe Zëvendëskryeministrin Fatmir Limaj.
Të gjithë ishin anëtarë të rangut të lartë të UÇK-së dhe të gjithë janë identifikuar si kryes të dyshuar të krimeve në disa hetime dhe raporte. Si të tillë, ata mund të jenë në shënjestër të Prokurorit Special, edhe pse ata të gjithë kanë mohuar çdo keqbërje penale. (Foto gjithashtu tregon Zëvendëskryeministrin Dardan Gashi dhe Ministrin e Jashtëm Behgjet Pacolli, të cilët nuk janë akuzuar.)
Pak sqarim do të ishte i dobishme këtu. Pas akuzave shpërthyese në vitin 2008 nga Carla Del Ponte, ish-kryeprokurore e Tribunalit Penal Ndërkombëtar për ish Jugosllavinë, që anëtarët e lartë të UÇK-së kishin kryer krime të tmerrshme duke përfshirë trafikimin e organeve, Komisioni Evropian ngarkoi senatorin Dick Marty të kryejë një hetim të plotë.
Raporti i Marty-t, i titulluar “Trajtimi jonjerëzor i njerëzve dhe trafikimi i paligjshëm i organeve njerëzore në Kosovë”, i publikuar në dhjetor 2010, në masë të madhe konfirmoi akuzat e Del Ponte-s, por ai shkoi një hap më tej dhe në të vërtetë identifikoi disa nga kryesit e dyshuar me emër, duke përfshirë Thaçin, Haradinajn, Veselin dhe Limajn, ndër të tjerë.
Raporti u miratua nga Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës më 7 janar 2011, dhe ka qenë modeli për gjithçka që ka ndodhur që atëherë.
Hetimi trevjeçar pasues nga Task Forca Speciale Hetimore e BE-së arriti në përfundime të ngjashme. Raporti i saj, i titulluar ‘Deklarata e Kryeprokurorit të Task Forcës Speciale të Hetimeve’, botuar në korrik 2014, arriti në përfundimin se kishte prova të mjaftueshme për të ngritur aktakuzë kundër disa anëtarëve të shquar të udhëheqjes së UÇK-së, në përputhje me gjetjet e Marty-t.
Megjithatë, në atë kohë nuk është ngritur asnjë aktakuzë sepse bashkësia ndërkombëtare kishte humbur besimin në misionin e BE-së për sundimin e ligjit në Kosovë, EULEX dhe vendosi që një gjykatë krejtësisht e re duhej të krijohej jashtë Kosovës në mënyrë që të minimizoheshin faktorët e rrezikut si ndërhyrja politike dhe frikësimi i dëshmitarëve.
Gjykata e re në Hagë tani është plotësisht funksionale që nga korriku i vitit 2017. Uebfaqja e saj konfirmon rëndësinë e raportit të Martit: “Dhomat e Posaçme dhe Prokuroria Speciale kanë juridiksion mbi krimet kundër njerëzimit, krimet e luftës dhe krimet e tjera sipas ligjit të Kosovës në lidhje me pohimet e raportuara në Raportin e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës të datës 7 janar 2011.”
Ndërkohë, në Kosovë ka një debat në lidhje me kornizën e duhur për dialogun me Serbinë në Bruksel - rolin e Kuvendit, objektivat që duhen arritur, rolin e partive të opozitës, mundësinë e ndarjes, shkëmbimin e territoreve apo rregullimin e kufijve, dhe kështu me radhë.
Por çuditërisht, mundësia e aktakuzave nuk debatohet publikisht. Çështja po fluturon nën radar nëse është duke fluturuar fare. Ka kundërshtim ndaj udhëheqjes së Thaçit dhe përbërjes së delegacionit, por për arsye politike të pa ndërlidhura.
Në mënyrë të pashpjegueshme, përderisa gjykata e re ka qenë në punë për më shumë se një vit, asnjë aktakuzë nuk është ngritur ende nga Prokuroria Speciale. Gjykata është angazhuar në punë të rëndësishme përgatitore, por ende nuk ka filluar funksionin e saj thelbësor - gjykimin e çështjeve penale.
Kjo mund të ndryshojë së shpejti pasi një Kryeprokuror i ri është punësuar së fundmi dhe ka shpresë se më në fund si do të paraqesë aktakuza dhe do ta çojë procesin përpara.
Kur ai do të veprojë kështu, gjykata e re duhet të jetë e gatshme të procedojë akuzat në mënyrë të shpejtë pasi që ka marrë përmasat e një ndërmarrjeje me afro 150 punonjës deri në dhjetor 2017 dhe një buxhet prej 41 milion euro për vitin fiskal që sapo përfundoi.
Pyetje të rëndësishme mbeten, dhe vetëm koha do të na japë përgjigje. A do të ngrihen aktakuzat në një fazë kritike të dialogut? A do të ngre Prokurori Special padi ndaj p padi ndaj personave të ngjashëm me Thaçin, Haradinajn, Veselin dhe Limajn, të cilët në atë kohë do të mund të jenë të përfshirë në negociata të nivelit më të lartë? Nëse po, a mund të shpërthejnë bisedimet? A mund të bie qeveria aktuale e Kosovës, duke kërkuar zgjedhje të reja?
Këto janë kohë të vështira dhe çështje të vështira, dhe çmimet janë të larta për Kosovën dhe Serbinë. Çdo rrezik që mund të rrezikojë suksesin e bisedimeve duhet të minimizohet ose eliminohet.
Prandaj, mundësia e aktakuzave kundër anëtarëve të delegacionit të tanishëm të Kosovës dhe implikimet serioze për dialogun, duhet të debatohet fuqishëm, jo vetëm brenda sferës politike të brendshme, por brenda sferës së bamirësve të Kosovës – BE-së dhe SHBA-ve - para se të jetë shumë vonë.
